سەباح ڕەنجدەر

کە کۆشیعرە چاپکراوەکەیم بینى، کەموکورتییەکانى چێژ و بیرەوەری شێواندم و خەیاڵى تێکدام، دەفتەرەکەم پڕ بووەوە لە بیرەوەرى و بنیادى ئەقڵى هەڵبژاردن و گەیشتن بە ڕەگوڕیشەى هۆشیاریی ئەدەبى و خاڵى ناوەندى دەق. تەنیا شیعرى (بووکى ئاو)م لانەبوو، پرسیارى ئەمیشم لە (لوتفى شۆڕش) کرد. 

 

جیهانى نموونەیی ناخ

سەباح ڕەنجدەر

بۆ: ڕێبین ئەحمەد خدر    

من پێودانگى شیعر نووسین لە کتێب فێرنەبووم، ڕوانین و ڕۆشنایی ناخ فەرمانى پێ کردم، ئەوەى دەیزانم دەینووسم و هەوڵدەدەم داهێنانى تێدا بکەم، ئەوەى ناشى زانم بیرى لێ دەکەمەوە و هەوڵدەدەم بیزانم و لە داهێناندا بەکارى بهێنم. هەمیشەش مەیلێکى زۆرم بۆ خوێندنەوەى زەینى باشى شاعیرانى پڕ جووڵە و وزە هەبووە، هەستم کردووە شیعرى پڕن و شتیان بۆ چێژ و فێربوون تێدایە. سەرمایەى من ژیان و خەیاڵمە، ژیان و خەیاڵ لە بوونى  من دوورنین، ئەگەر ڕۆژانە لەبارەى ژیان و خەیاڵەوە نەخوێنمەوە، یان نەنووسم. هەست بە گوناه و دڵەڕاوکێ و تاوان دەکەم.

ساڵى 2004 دەزگاى چاپ و بڵاوکردنەوەى ئاراس. کۆشیعرى: (هەڵسانەوە)ى سامى شۆڕشى چاپ کرد. دوازدە شیعرى خراوەتە دووتوێى، شیعر هەمیشە چاوى یەکەمم بووە و لە جیهانى ڕەش و سپى بردمیەتە دەرەوە، کتێبى دیار و جێى باسم بووە، هەست بە پەیوەندییە هەستیەکانم دەکەم و هەموو ئۆخە هەستیەکانم دەخەمڵێن. کە تازە سەرم لە هێلکەى شیعردا جووقابوو، شیعرەکانى سامى شۆڕشم بۆ ئەشقى خۆم لە دەفتەرێکدا یاداشت کردبوو. دەفتەرەکەم ناو نابوو گەنجینە، هەروەها شیعرى شاعیرانى ترى وەک: جەلالى میرزا کەریم و ئەحمەد تاقانە و محەمەد حەمە باقى و فازیل شەوڕۆ و جەلال بەرزنجی و شاعیرانى تریش. ئەم کردارە دوو تایبەتمەندى هاوبەشیان هەیە.

1- مانەوەى چیژ لە شیعرییەتى پڕدا.

2- درێژکردنەوەى هەستەوەرییەکى بەردەوام لە ناخى خوێنەردا.

کە کۆشیعرە چاپکراوەکەیم بینى، کەموکورتییەکانى چێژ و بیرەوەری شێواندم و خەیاڵى تێکدام، دەفتەرەکەم پڕ بووەوە لە بیرەوەرى و بنیادى ئەقڵى هەڵبژاردن و گەیشتن بە ڕەگوڕیشەى هۆشیاریی ئەدەبى و خاڵى ناوەندى دەق. تەنیا شیعرى: (بووکى ئاو)م لانەبوو، پرسیارى ئەمیشم لە: (لوتفى شۆڕش) کرد. ئەمیش ناوى سەرچاوە و ژمارەى گۆڤارەکەى پێ گوتم و پاشان هەرخۆى گەورەیی نواند و بۆى هێنام.

هەستێکى ڕاستەوخۆ داواى لێ کردم داوا لە بەڕێوەبەرى دەزگاى ئاراس: (بەدران ئەحمەد حەبیب) بکەم. بە لێزیادکردنی هەشت شیعر، چاپى دووەمى بکاتەوە. پێشنیارەکەى وەرگرتم و لە ساڵى 2012 چاپى دووەمى کردەوە.

دواى چاپى دووەم بە ماوەیەکى کورت، ڕێکەوتى دوو شیعرى تریشیم کرد.

1- باوەشم دە: ڕۆژنامەى هاوکارى، ژمارە (52) 2/1/1970. 

2- لە دەفتەرى عاشقێکى هەتاوەوە: ڕۆژنامەى هاوکارى، ژمارە (176) 20/7/1973.

ئەوەى وای کرد ئەو دوو شیعرە لە ڕۆژنامەى هەولێر، ژمارە (2770) 21/1/2018 دا بڵاوبکەمەوە. ئەوەیە، نەوزاد ڕەفعەت لە ژمارە (4)ى گۆڤارى (باران)  2017 دا، شیعرێکى بە ناونیشانى: (تیری ئایرۆس)، (ئامادەکردووە) و بڵاوکردووەتەوە.

دەستپێک و نەوا و هەڵدانى بانگەوازى شیعرەکەى، لە دەستپێک و نەوا و هەڵدانى بانگەوازى شیعرى: (هەڵسانەوە) وەرگرتووە. حەوت پەراوێزیشى بۆ نووسیوە. هەر حەوت پەراوێز زیادن و شتى زاندراو و باون. یەک پەراوێز پێویست بوو. کەچی ئەمیشى لە ئاگایی دوو دیودا نەنووسیوە، لەم نەنووسینەدا نائومێدییەکى ترسناک دەبیندرێ. پێویست بوو ئاماژە بدات، کە دەستپێک و نەوا و هەڵدانى بانگەوازى شیعرەکەى، لە دەستپێک و نەوا و هەڵدانى بانگەوازى شیعرى: (هەڵسانەوە) وەرگرتووە، دەى جا چی بووە. ئەگەر ویستى جارێکى تر لە (ئاگایی بێگەرد)دا شیعرەکەى بڵاوبکاتەوە، ئەم ئاماژەیە یارمەتى (خۆبوونى) و (چییەتى) نووسینى دەدات، (خۆبوونى) و (چییەتى)، تۆوى بە بڕشتن بۆ بەخشش و وەرگرتنەوەى هاوسەنگى لەدەست دراو و ئاست پێدانەوەى. لەگەڵ ئەمەش یەکێتى بنیادى هەردوو شیعریش لە یەک جیان.

لە ئاگایییەکى بێگەرد تردا (نەوزاد ڕەفعەت) لە ژمارە، (189)ى گۆڤارى (ڕامان) 5/2/2013 دا، شیعرێکى بە ناونیشانى:

(ماڵێک بە میوانان ڕۆشن)، (ئامادەکردووە) و بڵاوکردووەتەوە. ناونیشانەکەى لە لاپەڕە (66)ى کۆشیعرى: (شەڕى چل ساڵە – سەباح ڕەنجدەر)، 2005 چاپخانەى وەزارەتى پەروەردە، هەولێر. وەرگرتووە.

(مرۆڤى خەیاڵپەروەریش

بەناو دەغڵدا دێت و ڕێگاى دەکرێتەوە

ڕەنگى دەرگاى ماڵە دانیشتووان ڕۆشنەکەى

لە دڵى نیشت).

قسەى سووڕاندووە و بە هێز و تەوژمەوە هەوڵى بەرهەمهێنانى چەواشەکارى دا. بۆ ئەوەى، وەرگرتن، یان گواستنەوە، یان قۆپیەیەکى ناقۆڵاى لەبن خورى حەفت ساڵان بشارێتەوە، لەملا و ئەولادا هەقیقەتەکەى ڕێک سەد و هەشتا پلە هەڵگەڕاندووەتەوە و مایکرۆفۆنێکى شەش دەمیشى بە دەست و دەمەوە گرتووە، دەستنیشانکردنى مێژووى نێوان 2005 بۆ 2013، رێک سەد و هەشتا پلە هەقیقەتەکە دەگەڕێنێتەوە دۆخى بەتاڵکردنەوەى پڕوپاگەندەکە، هەم داوەر و تاوتوێکارى چۆنیەتى ڕوودانى پرسەکان و هەموو شتێک بە جوانى ببینە.                                                                                               

ئەم ئاماژەیەم تەنیا بۆ ئەمە دا بڵێم: بۆ پڕوپاگەندەکردن بەرەو هەڵە خوێندنەوە، یان بۆ لەکەدارکردن، یان گومان خستنە سەر ئەزموونێک. لەسەر گوریسێکى بە گرێوگۆڵ و کورتدا یارییەکی بەتاڵى  کرد و هاوڕا و پێڕ و هاودەنگى بۆ کۆ نەکرایەوە، ئەگەر پێناسەیەکى تاڕادەیەک ورد لە ڕووبەڕووبوونەوەیەکى خودیدا بخەینەڕوو، ئەو بارە چ مانا و لێکدانەوەیەکى دەبێت و ئاکارى چ کولتوورێک ئاشکرا دەکات، هەروەها لە هونەرى وردەکاریی ویژداندا براوەى خەڵاتى سڵکردنەوەى (وشە) لە (وشە) دەبێت. دەشمەوێ لە ڕامانێکى هەستیار و فۆرم و تەکنیکێکى پەیڕەوکراودا دەستکارى مەودا و ماناى پەندێکى بە (ماک) و (ڕەگ) بکەم و ڕووبەڕووى نیگەرانییەکى زۆرترى بکەمەوە.

هەتا خاوەن خەرمان ڕاوەدووى هەراسانکارى نا، هەراسانکار خاوەن خەرمانى هەراسان کرد. خەرمانى گەورەش هەمیشە هەراسانکارى بە دەورەوەیە. ئەى شیعرى بێگەرد، داواى لێبووردنت لێ دەکەم. جار جارە دێمە سەر سەکۆى (ناچارى)یەوە. پەیوەندى ڕایەڵ و تانوپۆى گوتەزاى باپیرانە: ئەوە نوێژە، بەرى درێژە، هەموو شتەکان ڕابردوویەکى نادیاریان نییە و پێیاندا هاتوومەتەوە. بۆ ئەم وردە پرسانە کتێبێکم بەناونیشانى: (مەوداى مانا) نووسیوە و لەسەر سەکۆى (ناچارى)یەکاندا وەستاوم، ئەوەى ویستوومە نووسیومە، ئەو شوێنانەى هەڵەم تێیاندا کردووە، پێیاندا هاتوومەتەوە و پێداچوونەوەم بۆیانکردووە. سەرەتا و کۆتایی هەر نووسینێکیش خوێنەرەکەیەتى، خوێنەرى نموونەیی تەنیا ڕووکارى بابەت ڕێنمایی ناکات، بە هیچ پێودانگێک هەڵە و چەواشەکاری وەرناگرێت، نامۆیی لە هەقیقەتیش ناکات، فەزاى زاڵ ماکى داهێنان و ڕەگى داهێنەرە، هەروەها ماک و ڕەگ جیهانى دەق و جیهانى خوێنەریشە، هەم کلیلى ناسینى دنیاشە.

ئەوەى خوێنى بە گەرمى لە جەستەى دنیا هێشتووەتەوە، ناکۆکى نێوان بوونەوەرەکانە، نەک دژایەتى. ناکۆکى چاوى مرۆڤ دەکاتەوە. دژایەتیش هەموو شتێک لە چاو نزیک دەکاتەوە تا تەواو بەرى چاوت دەگرێ، ئەوەندە خۆخوازت دەکات، تەنانەت ناولەپى خۆت و ناوچەوانى خوداوەندش نەبینى. ئەمە خەسڵەتى یەکەم و کۆتایی دژایەتییە. دژایەتى بایەخى زۆرى لە دەست داوە و ناکۆکیش بایەخى زۆرى بە دەست هێناوە.

دژایەتى ئاراستەیەکە لە مەودایەکى کورتدا تیر و هێڵەکەى بۆ خودى خراپەکار ئاراستە دەبێتەوە و لەناو تیر و هێڵەکەدا ڕایدەگرێت و وەک شەرمەزارێک دەیهێڵێتەوە، ئەگەر بچینە (ناوەند) و سەرنجێک لە بەردەوامێتى مێژوویی بدەین، دەگەینە ڕەگوڕیشەى هۆشیارییەوە، ئاخۆ ئەدەب و داهێنان چیان دەوەێ، چۆنیش دەتوانین ئەو (شوێن) و (کات)ە بپارێزین، کە جیهانى نموونەیى ناخمان پێى سپاردووین. خودا خۆى دەمانپارێزێت و داهێنان و جیهانى نموونەیی ناخمان، بەها و ئامرازى پێوانەن.

                                                   

                                                    کانوونى دووەمى 2018 هەولێر

 

Image result for skrive kunst

بازدید: 783