غەمگین خدر
هەڵبەت ئەوەیش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە تاكی كورد نەزیفی ڕابردوویەكە پڕە لە كارەسات، ئەو كارەساتانەی كە مێژووی ئێمەی كوردیان پڕ كردووە لە خوێنڕێشتن. تایبەت ئەو نەوەیەی كە تاكە دۆستیان چیاكان بووە و بە حەسرەتی ئازادییەوە نانی ڕەقیان خواردووە و بۆنی جەستەی ئارەقاوییان ڕۆژە ڕیێەك رۆیشتووە.
ڕابردوویەك پڕ لە پارچەبوون، خوێندنەوەیەك بۆ ڕۆمانی جن بۆ خۆیم دەبات
غەمگین خدر
دەمەوێت لە دەستپێكی ئەو نووسینەدا بپرسم ئایا ڕۆماننووسانی ئێمەی كورد تا چەندە سوودیان لە هونەری تازەی ڕۆمانی دونیا وەرگرتووە؟ ئایا ئەو لێشاو ڕۆمانانەی وەردەگێڕدرینە سەر زمانی كوردی، توانیویانە ئاسۆیەكی دیكەی بیركردنەوە لە هونەری ڕۆمان بنیاتبنێن؟ ئایا یادەوەری بەسە بۆ نووسینی ڕۆمان؟ ئەگەر هەڵوەستە لەسەر ئەم پرسانە بكەین دەبینین خۆشبەختانە تاكوتەرا وەبەر ڕۆمانی كوردی دەكەوین و دەتوانین بڵێین: جگە لە ڕۆمانی وەرگێڕدراو، ڕۆمانێكمان خوێندۆتەوە بەزمانی كوردی. بۆیە لەم دوو هەفتەیەی رابردوو جگە لەم ڕۆمانە دوو ڕۆمانی دیكەی كوردیم خوێندەوە، كە لەلایەن دوو نووسەری لاو نووسرابوون و هەردووكیشیان یەكەم ئەزموونیان بوو. یەكەمیان: (تابووتی خۆڵەمێش – تابان عەتار) و (هاوزێ – دلاوەر ڕەحیمی) جگە لە چەند سەرنجێك لەبارەیانەوە دوو هەوڵی دڵخۆشكەربوون. ئەمەی سێیەمیشیان كە دەمەوێت لەبارەوە خوێندنەوەیەك بكەین، ڕۆمانی (جن بۆ خۆیم دەبا)ی شاعیر و ڕۆماننووس (سەلام عومەر)ە(1). كە هەر لەناونیشانەكەوە بەشێك لە خوێنەران وەبەر پارادۆكسی پەیڤی (جن) دەكەون. كە ڕەنگە هەندێك لایان وابێت جنۆكەیە، وەلێ لەسەروەختی خوێندنەوەدا وەبەر ئەو حەقیقەتە دەكەوین كە نووسەر باسی ئەو (جن)ە دەكات كە مەی و مەشروبە و شەوان دەخواتەوە و بە خەیاڵی منداڵی و خەونەپارچەبووەكانی تێكەڵی تەماشا و خەیاڵی ناو ئەستێرەكان دەبێت. ئەم ڕۆمانە لە چەند چیرۆكێكی جیا جیا و ناونیشانی سەربەخۆ پێكهاتووە، كە هەموو چیرۆكەكان وەك ڕووباری بچكۆڵە دەڕژێنە ناو دەریای رۆمانەكەوە. واتە چیرۆكە درێژەكەوە. كە ئەمە یەكێكە لە شێوازە نوێیەكانی ئەمڕۆی رۆمانی دونیا. بۆیە دەشێت هەر یەك لەم چیرۆكانە پارچەیەك بێت لەو شكان و پەرتبوون و پارچەبوونەی نووسەری دەقەكە، كە وەك مرۆڤێكی كورد بە قۆناغی جیا جیادا تێپەڕیوە و كارەسات و ڕووداوی جیاوازیش لە ژیانیدا ڕوویانداوە. بۆیە هەر لە تەمەنی منداڵییەوە كارەسات و ڕووداوەكان دەست پێدەكەن و هەر قۆناغە و دەبێتە پارچەیەك و بەشێك و چیرۆكێك. ئەوەتە ڕۆماننووس لە دەستپێكی ڕۆمانەكەدا بە ڕووداوێك دەست پێدەكات، كە چۆڕاوگەی خوێنە و شەقام و شۆستە سوور دەچێتەوە. كە ئەم دیمەنە ترسناك و تۆقێنەرە بە شێوەی جیاواز لە ژیانی نووسەر پاتە دەبێتەوە و لە قۆناغ و وێستگەی ژیانیدا بە شێوازی دیكە مانیڤێست دەبێتەوە. هەڵبەت ئەوەیش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە تاكی كورد نەزیفی ڕابردوویەكە پڕە لە كارەسات، ئەو كارەساتانەی كە مێژووی ئێمەی كوردیان پڕ كردووە لە خوێنڕێشتن. تایبەت ئەو نەوەیەی كە تاكە دۆستیان چیاكان بووە و بە حەسرەتی ئازادییەوە نانی ڕەقیان خواردووە و بۆنی جەستەی ئارەقاوییان ڕۆژە ڕێەك رۆیشتووە. نووسەر لەو ڕۆژانەدا دەوەستێت و هەڵوەستەیەك دەكات و بە فلاشباك دەگەڕێتەوە ئەو كاتانە و لەگەڵ ئێستا بەراوردیان دەكات و هەردووك زەمەن هاوتەریب بەیەكەوە بەناو خەتی ڕۆمانەكەدا دەڕۆن. كە ئەمە تێمای سەرەكی ڕۆمانەكەیە و ڕۆماننووس لەوێوە ڕەخنە لە ئێستا دەگرێت، چۆن ئەوانەی ئەوكات هەر لە دوای ڕاپەرینەوە دەستیان بەتاڵان و دزی كرد، هەتا ئەمڕۆش بوونیان بە قەبارەی گەورەتر و بەرفراوانتر هەیە. ئەم ڕۆمانە ئەگەرچی سەربووردەی ژیانی نووسەرە و لە ڕێگەی قۆناغەكانی ژیانەوە، بەشەكانی ڕۆمانەكەی دابەشكردووە و وەك شێوازێكی تازە بۆ خۆی بەكاری هێناوە و زیاتر پشتی بە هونەری مۆنۆلۆگی خودیی بەستووە. هەر لە ناوەڕۆكی ڕۆمانەوە دەزانین شوێن لەم ڕۆمانەدا شاری (قەڵادزێ)یە و نووسەر وەك پانتایەك بۆ ڕۆمانەكەی لەسەر دامەزراندووە. وەك نووسەر ئاماژەی بۆ كردووە و نووسیویەتی: " چۆن هاتبووین، ئاوا گەڕاینەوە و خۆمان بە قەڵادزێدا كردەوە." یان نووسیویەتی: "لە قەبرستانی قەڵادزێ بزربوون".(2) لێرەدا كە شوێنی ڕۆمانە دیارە و قەڵادزێیە، ئەو شارەی كە هەمیشە مەڵبەندی شۆڕش و ڕووداوەكانی كوردبووە و وەك پێگە و شوێنێكی زیندوو لەم ڕۆمانەدا باسی لێوەكراوە. بۆیە نووسەر لەم رۆمانەدا زیاتر لەگەڵ ناوەوەی خۆیدا دواوە و بەناو خۆیدا شۆڕبۆتەوە، وەلێ هەموو خەتەكانی ناو بەشەكان دەگەڕێنێتەوە بۆ قۆناغی منداڵی و بیرەوەرییەكانی، كە پڕە لە بیرەوەریی زیندووی نووسەر. ئەو دەیەوێت بە خەیاڵی هەمان ئەو شەوانەی لەبەر بێ كارەبایی و گەرما، دەچوونە سەربان و سەری ئەستێرەكانی دەكرد و بە خەیاڵ تێكەڵی ئەو ئاسمانە دەبوو. ئاسمانێك پڕ لە خەونی فڕینی منداڵانە و گەیشتن بە ئەستێرەیەكی دیكەی دوور لە شەڕ و خوێنڕێشتن، كە تاكە خەونی نووسەر ئەوە بووە ئەستێرەكە ناو بنێت: (كوردستان) ئەوەیش دیسان دەمانگەڕێنێتەوە بۆ ئەو پارچە پارچەبوونی تاكی كورد بەتایبەتی و كوردستان بە گشتی. هەموو دەقێك چەندان گۆشەنیگای جیاوازی هەیە و دەكرێت چەندان توێژینەوە و خوێندنەوەی جیاوازی بۆ بكرێت، ئەوەی ئێمەیش دەكرێت لە چەندان گۆشەی دیكەوە لەبارەی ئەم ڕۆمانەوە بدوێن، وەلێ لەبەر ئەوە گوتارەكەمان زۆر درێژ نەبێتەوە لێرەوە ئاماژە بە چەند خاڵێك دەكەین، كە ناكرێت لەبارەیانەوە نەدوێن. زمانی شیعریی نووسەر زاڵە بەسەر ڕۆمانەكەدا، دە لە هەندێك بەش و رستە و پەڕەگرافدا وەبەر شیعر دەكەوین. ئەوە جگە لەوەی ئەو زمانە شیعرییە كۆمەكی نووسەری كردووە تاكو زمانێكی تۆكمە و چڕ لەناو رۆمانەكەدا بەرهەم بێت، وەلێ لە هەندێك بەش و پەڕەگرافیشدا جێگەی هونەری گێڕانەوەی گرتووە و زیاتر لە گوتار و مۆنۆلۆگی شاعیرانە نزیك دەبینەوە. ئەوەیش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، نووسەر بەر لەوەی ڕۆماننووس بێت شاعیرە.
پەراوێز و سەرچاوە: (1) جن بۆ خۆیم دەبا – سەلام عومەر – رۆمان – لە بڵاوكراوەكانی خانەی موكریان بۆ چاپ و بڵاوكردنەوە. زنجیرە 961. چاپخانەی ئازادی. (2) بڕواننە هەمان سەرچاوە. لاپەڕەكانی 101 و 57.
