فارسی

 مصطفی خلجی

تأکید بر نیروی زمان که اساس رمان در جست وجوی زمان از دست رفته را تشکیل می دهد، از نظر مارسل پروست به واقعیت کثرت می بخشد و آن را دست نیافتنی می کند. با این حال، خواندن در جست وجوی زمان از دست رفته، فقط افسوس و حسرت به بار نمی آورد، بلکه به عقیده منتقدان ادبی، این رمان، به نوعی دستیابی تدریجی به واقعیت است.

مارسل پروست؛ در گفت‌وگو با نسرین خطاط و لیلی گلستان

ماه نوامبر امسال، انتشار رمان مشهور «در جست‌وجوی زمان از دست رفته»، نوشته مارسل پروست، صد ساله شد. در این برنامه، به همراه نسرین خطاط، استاد ادبیات فرانسه و لیلی گلستان، مترجم و منتقد ادبی و هنری، که هر دو مقیم تهران هستند، نگاهی می‌اندازیم به این رمان و همچنین ترجمه‌ فارسی آن که در ایران منتشر شده است.

در اوایل قرن بیستم، مارسل پروست که مرگ مادرش به او ضربه ای روحی وارد کرده بود، در اثر ضعف ناشی از بیماری، گوشه نشین شد و در آپارتمانی پاریسی، شروع به نوشتن رمان «در جست وجوی زمان از دست رفته» کرد.

 علی رغم این که پیش از شروع نوشتن این رمان، پروست با انتشار مقالاتی در مجلات فرانسوی و همچنین ترجمه آثار روسکین، منتقد انگلیسی، شهرتی برای خود به دست آورده بود، اما جلد اول رمان در جست و جوی زمان از دست رفته را هیچ ناشری از جمله انتشارات معتبر گالیمار نپذیرفت و پروست مجبور شد که با سرمایه خود آن را در سال 1913 و در انتشارات گراسه منتشر کند.

 مارسل پروست با خلق در جست و جوی زمان از دست رفته، یکی از طولانی ترین رمان های ادبیات جهان را نوشته است. اما اهمیت این رمان فقط به طولانی بودن آن نیست.

 همانطور که خانم دکتر نسرین خطاط، استاد ادبیات فرانسه در تهران اشاره می کند، عشق یکی از مضامین اصلی رمان در جست وجوی زمان از دست رفته است. به عبارت دیگر، هدف پروست در این رمان، بیان و شرح قوانین ازلی و تغییرناپذیر زندگی عاطفی انسان است.

نوآوری های مارسل پروست در رمان در جست وجوی زمان از دست رفته، موجب شده که برخی این رمان را اساس رمان مدرن بدانند. در واقع این رمان آغازگر پرسشی است که رمان معاصر مطرح می سازد.

 اما مارسل پروست با تمام اهمیتش در فرانسه و جهان، چه جایگاهی در ایران دارد؟ مهدی سحابی، مترجم ایرانی، که چهار سال پیش در پاریس درگذشت، علاوه بر ترجمه برخی از آثار ادبی فرانسه به زبان فارسی، رمان در جست وجوی زمان از دست رفته را نیز به فارسی ترجمه کرد.

 لیلی گلستان که خود مترجم آثاری از آلبر کامو، رومن گاری و اوژن یونسکو است، در این برنامه درباره ترجمه سحابی از رمان در جست وجوی زمان از دست رفته می گوید.

 نسرین خطاط، نیز این ترجمه سحابی را، یک واقعه در بازار کتاب ایران می داند، اما این استاد ادبیات فرانسه با این حال می گوید که علی رغم ترجمه رمان در جست وجوی زمان از دست رفته به زبان فارسی، خواننده فارسی زبان همچنان شناخت کافی از پروست ندارد.

 همانطور که نسرین خطاط به اختلاف ساختاری دو زبان فارسی و فرانسه، اشاره می کند و بر این اساس می گوید نمی توان تمام ظرائف جملات مارسل پروست را به فارسی منتقل کرد، لیلی گلستان نیز ترجمه جملات طولانی رمان در جست وجوی زمان از دست رفته را سخت می داند و با این حال می گوید که مهدی سحابی توانسته از پس این کار برآید.

 لیلی گلستان همچنین به تأثیری که سانسور بر انتشار رمان در جست وجوی زمان از دست رفته به فارسی داشته اشاره می کند

 انتشار رمان در جست وجوی زمان از دست رفته بر خوانندگان ایرانی به ویژه نویسندگان این کشور تأثیر گذاشته. اما اساسا این رمان مارسل پروست برای خواننده چه ارمغانی به همراه دارد؟ تأکید بر نیروی زمان که اساس رمان در جست وجوی زمان از دست رفته را تشکیل می دهد، از نظر مارسل پروست به واقعیت کثرت می بخشد و آن را دست نیافتنی می کند. با این حال، خواندن در جست وجوی زمان از دست رفته، فقط افسوس و حسرت به بار نمی آورد، بلکه به عقیده منتقدان ادبی، این رمان، به نوعی دستیابی تدریجی به واقعیت است.

 آنها به این جمله مارسل پروست اشاره می کنند که «بهشت واقعی، آن بهشتی است که از دست رفته باشد.»

منبع: رادیو فرانسە