مارف عومەر گوڵ

خۆشەویستی وەک نموونەیەکی پەتی، پەیوەندییەکی زیندووە لە ئاوێتەبوون، توانەوەی قەوارەی خودە لە قەوارەیەکی دیکەدا، ئەوین ئاوێنەیەکی بێ غەش و غەلە، مرۆڤ دەتوانێ خۆی لە نێو ئەوانی تردا ببینێ، خەمەکانی بەرامبەری تێدا خۆشبووێت.

 

ناسنامە

دەق: مارف عومەر گول

 

لە زمانی باڵدار ناگەم

بەڵام ئەگەر هێلانەکەی لێ ڕووخابێ.. حاڵی دەبم

لە گریانی مناڵ ناگەم

بەڵام ئەگەر مەمکی دایکی بە یەکجاری لێ بڕا بێ

حاڵی دەبم

لە هاژەی باو بۆران ناگەم

بەڵام ئەگەر بە سەر کولبەی ئاوارانا تێ بپەرێ

حاڵیی دەبم   

  ئاخر چی بکەم

کە نینۆکم بەگژ پەنجەکانما بچێت

کە ددانم لە دەم و لێو یاخی دەبێ

کە برژانگم بە ناو چاوما دەشکێتەوە

نازانم بۆ دادەنیشم دەستەو ئەژنۆ؟

ئیتر بۆمبا بارانی ئەم دڵەم مەکەن

با ئەستێرەی خۆشەویستیم

لە شەوی ساماڵ و گەشما لێم نەتۆرێ

قیبلەنۆمایەکم هەبێ لە دڵمایە

با رێگەی خۆم لێ نەگۆرێ    

*                      *                     *  

 گەرمیانی بۆ بارانی تینووی دڵمیان سووتاند

من نەمردم

کوێستانی بە هۆبە و هاوار ڕاهاتووم یان گڕتێبەردا

هەر نەمردم

کە یەکەم جار نیشتیمانم لەت لەت کرا

ئەو ڕۆژە بۆ من نەمردم

یەکەم گوندی وڵاتەکەم وێرانکرا

خۆزگە ئەو ڕۆژ دەمردم

بێ نیشتیمان بچمە هەر کوێ

لە دوورەوە گشت پەنجەرەو

دەرگایەکم لێ دادەخەن

ئا ااا خ

نیوە شەو لە شیرینی خەودا دەرم دەکەن

                                            11 /1987 بناری قەندیل  

 

 

 

 

                         چەمکی ئەنتولۆژیاو دۆزی ناسنامە  

 

ڕەخنە: عەلی شێخ عومەر

شیعر گەر وەک پەیامێک لادن بێت لە جیهانی ڕیالیزمی،  بەشێک بێت لە فێگەرەکانی ئیستاتیکا، ئەوا لە ئاست کەم وکوری دیاردەکانی دەرەوەی خۆیدا، جیهانێکی فانتازی لە نامۆبوون فەراهەمدەکات، دەرگایەک بە ڕووی حەزو خوازەکانیدا دەکاتەوە، بۆ گەیاندنی مەبەستەکانی بۆشاییەک لە ناو نەست و خەونەکانیدا پڕدەکاتەوە، پاژێک لە ئەزموونەکانی پێ خەنیدەکات، شاعیر لە ڕیگای کێشانی وێنەی شیعرییەوە دەتوانێ ئاماژە بە ناکۆکی بدات، گوزارشت لە هەڵوێست و بیرکردنەوەی سەردەمێکدا بکات، داکۆکی لەو دەنگە نزم و بەرزانە بکات کە هەست دەورژێنێ، بە دوایی خۆیدا پرسیار بەجێدەهێڵێت،  پاشینەی ڕۆشنبیری،  هەڵمژین و پەخشکردن دەکاتە جێکەوتی دەرکەوتەکانی نووسین،  بە جیاکردنەوەی ڕەنگەکان، بەدواچوون و داگەڕان، پۆلینکردنی هەستەکان، بەدوایی  خۆیدا دەهێنێ، بە ڕاشکاوی لە پیادەرۆی گێڕانەوەدا سنوور و ڕیتم و جیهانی هۆنراوە، ڕەهەندەکانی مانا و گووتاری شیعری دیاریدەکات، شاعیر دەتوانێ مەبەستەکانی لە نێو شیعردا نیشان بدات، "ئەی شیعر ئەگەر دونیا نیشان ناداداتەوە، ئەگەر جیهان پانتاییەکی وەدەرنراوە لە شیعر، شاعیر(خودی قسەکەر) چۆن و بەچ  شوناسێکەوە دەچێتە ناو ئەو ئەزمونەو لێیدێتە دەرەوە"1، "شیعری ناسنامە"2، یەکێکە لە شیعرە جوانەکانی "مارف عومەر گوڵ"ی شاعیر، ئەم هۆنراوەوەیە لە ساڵی 1987ی ز دا نووسیوە، بەرایی هەر لە ناونیشانەکەیەوە دەمنخاتە بەر دیدگای داوایەک، وشەیەکە داوایەکە بە بەرتەقای جیهانێ قورسە، داوایەکی فرە ڕەهەندە،  هەڵگری چەندها خواستی جیاوازە، تراژیدیایی دەنگێکە لە کانگای ناخەوە دێ، داوایی جیابوونەوە لەوی تر یان لەوەی بەرامبەر دەکات، مادام جیابوونەوە سەرتای بوونە، بوونیش هەڵگری ناسنامەیە، دوالیزمەی بوون وناسنامە، هەبوونی یەکێکیان سەلماندنی ئەوی تریانە، ڕاساندنی یەکێکیان، پەنجە نۆمایە بۆ ناسینی ئەویتر، ناسنامە چەند هاوشێوەبوون لە ئامێزدەگرێت ئەوەندەش دەرکەوتەکانی جیاوازی بوون ئاشکرادەکات، ناسنامە لێرەدا لە ڕێگای بەرامبەرەوە بە بەراوورد لەنێو جۆری ئەو پەیوەندییەدا، سنووری خۆی دەکێشێت، درێژە بە گەشەپێدانی خۆیدەدات، دابڕان ڕەتدەکاتەوە، ئیمێڵ دۆرکایم گووتەنی "شوناس لە ڕێگەی نەشونماکردنی کۆمەڵایەتییەوە پێکدێت"3، لە ئاستێکی دیکەدا ناسنامە یان شوناس پرسیارێکە ڕووبەڕووی وەرگردەبێتەوە، لە شوێن خۆیدا ڕایدەگرێت، ئەگەری گەڕان و خۆدۆزینەوە بە دوایی خۆیدا دەهێنێ، دۆزینەوەی خاڵی بەیەکگەیشتن لە نێوان شاعیرو وەرگر، لە پەرچەڤەکردنی خەمەکانەوە سەرچاوەدەگرێ، شاعیر دەتوانێ لە ڕێگای خەمەکانییەوە تێبگات،  ئاوێزانی گرنگی شیعرەکەیمان بکات هاوسمان دەڵێت "گرنگی شیعر خۆی ڕێکخستنی خەمەکانی جیهانە"4، ئاراستەکردنی وەرگر و بەشداریکردنی لە کرانەوەی دەق لەگەڵ پڕۆسەی هەڵکراندنی مانادا، هەوڵێکی ئاوێتەبوونە، گەیشتنە بە مانای چەمکەکانی خەم و نەهامەتی، پێشهاتەکانی خەم تەنیا نییە لە نێوان پێکهاتەی دەق و خوێندنەوەی وەرگردا، بەڵکو لە نێو کردەی پەیوەستبوون و یەکبووندا، بەشدارێکی ئەکتیڤە لە نووسینەوەی سەرلەنوێی دەق و گرێدانی ناو دەقە بە دەرەوەی دەق، بەم ئاقارەشدا، دەق خۆی لە دەسەڵاتی تاکە کەسی ڕزگاردەکات، خاڵی بەیەکگەیشتن لەتەک وەرگردا مسۆگەردەکات، بەمەش هەنگاوی داگەڕانێک، نزیکبوونەوەیەک لەگەڵ دەقە شیعرییەکەدا مەیسەردەکات، لە بەراییەوە ئەمە بەشێکە لە کۆپلەی یەکەمی شیعری "ناسنامە"

 ناسنامە

لە زمانی باڵدار ناگەم

بەڵام ئەگەر هێلانەکەی لێ ڕووخابێ.. حاڵی دەبم

لە گریانی مناڵ ناگەم

بەڵام ئەگەر مەمکی دایکی بە یەکجاری لێ بڕا بێ

حاڵی دەبم

لە هاژەی باو بۆران ناگەم

بەڵام ئەگەر بە سەر کولبەی ئاوارانا تێ بپەرێ

حاڵیی دەبم                                                                      

 شاعیر لە ڕێگای زمانەوە لە دووتۆی گرتەیەکەوە هەڵدەستێ بە کێشانی وێنەیەک، کە دەبێتە بنەما بۆ جوڵاندنی وێنەکانی دیکەی هۆنراوەکە، شاعیر بە تواناوە ڕەنگی هەستەکانی پەخشدەکات،  تێیڕادەمێنێ و گوێ قۆڵاغیان دەبێت، لەم ساتەوەختەدا، وەک ئەلتەرناتیڤی دەتوانێ هەستی بینین بکاتە هەستی بیستن، ئەم ئاڵوگۆرە لەخورا نەهاتووە،  بەڵکو هەوڵێکە بۆ گەیاندنی پەیامێکی ئاماژەدار، کاردانەوەی کردەیەکی نەویستراو و نەگونجاوە، بۆ ئەم مەبەستەش شاعیر نکۆڵی ناکات لە بەکارهێنانی زمانێکی بازنەیی تا بەردەوامی بدات بە لێکدانەوەی تێڕامانێک کە بە کارەساتەوە بارگاوی کراوە، بەمەش دەتوانێ جیاوازی لە پرینسیپەکانی مانای شیعریدا دروستبکات، وێنەو ستایلێکی جیاواز فەراهەمبکات، هەر لە چەمکەکانی خەمەوە هەتا گەیاندنی مەبەست لە ڕاییکردن و پتەوکردنی پەیوەندییەکانی لەگەڵ نیشتیماندا، بە مانا فراوانەکەی هەماهەنگییەک لەگەڵ بژێویدا دروستدەکات، تەنگەژەی بوون و ناسنامە تێدا دیسپلێن دەکات، نەبوونی زمانی لەیەکگەیشتن بانگەشەیەکە، فاکتەریًکی بەهێزی جوڵەپێکردنی هەستە بەرانبەر بە ئەوی تر، زمان وەک پەیامێک واتای جیاوازی دەگەیەنێ، مانای جیاواز دەبەخشێت، پشت تێکردنی لە دیالۆگی ڕاستەوخۆ، لابردنی زمان، گۆڕینی بۆ زمانی وێنە، یەقدانەوەی هەستێکی درکپێکراوە لە نێو نەستی شاعیردا لێکدانەوەیەکی ئاشناو تەبا وەردەگرێت، هاوشێوەبوونێک، خەمێک، لە جیاوازی زمان، لە جیاوازی مرۆڤ و باڵندە گەورەتر بە یەکەوە  گرێدەدات، لە وێنەیەکدا کۆییان دەکاتەوە، جیاوازی ناکات لە دابەشکردنی خەمەکان، لە کێشانی ئەو وێنانەی کە لە زاکیرەدا فۆرماتناکرێ، لە سکێچی وێنەی شیعریدا، درککردن بە نەهامەتی، یەکبوونی زمانی خەم، گواستنەوەی کارەسات، خۆی لە ناوەخندا کۆدیتایە، هەڵگری پەیامێکە، کار لەسەر ڕۆنان و سڕینەوەی جیاوازییەکان دەکات، شاعیر لە کاتی ئاساییدا، تێناپەرێ تا دیار هەوێنی نادیار بگرێتەوە، بەڵکو هەموو نادیارێک بە دیارێک دەستنیشان دەکات، نا دیارێکیش رەتدەکاتەوە، ئەمەش بە پێی تێزی هیگڵیی "هەموو دیاریکردنێک نەفیکردنیشە"5، بەڵام کاتێ لە هاوکێشەی کۆتاییدا، دەبینین سڕینەوەی ناسنامە، هەڕەشە مانەوە و تەنگەژەی بوونی بە دواوە دێت، شاعیر لە ڕێگای پەرچەڤەکردنی خەم و ئازارەکانیەوە بەوەی لە زمانی خەم دەگات، هەستی تێگەیشتن و حاڵیبوون لەگەڵیاندا دابەشدەکات، بە زمانی خەم، تراژیدیای شکست لە سێ ئاستی وێنەدا تۆماردەکات، ئاستی یەکەم: هەڵکەندنی پێگەو وێرانکردنی شوێنە، سڕینەوەی ناسنامەیە، لە نێوبردنی مۆرک و سەقامگیریە، بە دەرئەنجام پەرتەوازەی و ئاوارەیی دەخاتەڕوو، ئاستی دووەم: تەواوکەری پاژی یەکەمە بە زەوتکردن و وەستاندنی هۆیەکانی بژێوی ژیانەوە بەندە، ڕادەستبوونی نەوەکان و ئایندەی نیشتیمانی دایکە بۆ مردنێکی لەسەرخۆوە وێناکراوە،  سڕینەوەی ناو ناسنامەیە، لە ئاستی سێهەمدا: باو باران وەک کۆدێک بەکارهێنراوە، پەیامێکە بۆ دڵڕەقی، بەکارخستنی هێزێکی کوێری سروشت، ئاوێتەکردنی هێزی سروشت، توانەوەی لەنێو زوڵم زۆری هێزی ستەمکاران، بەدەرخستنی جۆرێکە لە دیوە نەرێنییەکەی ژیان، پیادەکردنی ئەو دیوە قێزوەنەی ڕامیاریە، کە لە کردەی داگیرکارییدا وشک وتەڕ بە یەکەوە دەسووتێنێ، جگە لە زمانی چەک و بەرژەوەندی، لە زمانی تر حاڵی نابن، نە جریکەی باڵندە لە کاتی وێرانکردنی هێلانە، نە گریانی ساوایەک بۆ شیری دایک کردەی وەستانیان ڕاناگرێت، لە سەرجەم ئاستەکانی کردەی دابڕاندا درێغی ناکەن لەوەی ، باڵندە لە هێلانە، ساوا لە مەمکی دایکی، سێڤیڵ لە ماڵ و حاڵیان بکەن، گەر لە گۆشەیەکی گشتگیرییەوە  داگەڕانی بۆ بکەین، لە نێوان هەر یەک لە هێلانە و مەمک وەک خوازە لێکچواندنێک هەیە، بەجۆرێک لە جۆرەکان، بە نیشتیمان هەژمارکراوە، هەریەک لە باڵندەو ساوا و هاووڵاتی، هەر سێکیان بێ جیاوازی لە ئەنجامگیریدا، دەچنە خانەی بێ لانەوە، یان ئاوارەوە، ئەم دەرئەنجامەش ئەوە دەسەلمێنێ، لە فەرهەنگی ڕامیاری داگیرکردندا، هەر لە باڵندەوە بیگرە تا ساوا، ئینجا هاووڵاتی بێ گوناە، چۆن لە ژێر ناسنامەی یاساکانی دەوڵتدا، بێ جیاوازی دەچەوسێنەوە، چۆن بە بەرچاوی جیهانەوە، بە ئاشکرا هەوڵی سڕینەوەو دابڕانی ناسنامەیان لەگەڵدا دەکرێت، باڵندە بە ناسنامەی هێلانەوە، ساوا بە ناسنامەی مەمکی دایکییەوە، سیڤیڵ بە ناسنامەی ماڵ و خاکەوە، گرێدانی ئەم ڕووداوانە بە دیاردەکانی سرووشتەوە، وەک هاژەو باوبارانەوە، ڕێپێدانێکی شەرعییە بە ئاسایی کردنەوەو بە سروشتکردنی دۆخکە، کە لە سیستەمی جیهانیدا بە پیادەکردنی دروشمی بەرەنگاربوونەوەی هاوبەش، پاراستنی بەرژەوەندی هاوبەش دەناسرێت، مانەوەی دەسەڵات دەپارێزێ، لە نەخشەی جوگرافیادا چەسپاندن و وێناکردنی سنوورەکان ، بە هێڵی سوور کێشراون، ئەمەش بە مانای وەستان و چەقین و تێنەپەرین دێت، ئەم دۆگمابوونەو پیرۆزکردنەی سنوور، بە هیچ ڕێسا و پێوانەیەک ناچێتە ژێر ڕکێفی هیچ یاسایەکی مرۆیی، لەکاتێکدا دەسەڵاتی چەوسێنەر بۆ پاراستنی سنووری خۆی، ئەو مافە بە خۆی دەدات، گشت ڕێگایەکی نامرۆیی بگرێتە بەر، هەر لە کوشتن و دەربەدەری و بە دیلگرتن و ..هتد، لە هەمان کاتدا، لە دەرەوەی خۆی ئەو مافە گەر بە هەرەمەکیش بێت، لە باڵندەیەک یان لە غەریزەیەکی سروشتی ساوایەک قەدەغە   دەکات، داکۆکی لە سنووری غەریزەکانی مانەوە بەشێکە لە ناسنامە، جا ئەو بوونەوەر هەر چیی بێت، گەر باڵندە بێت یان ساوا یان مرۆڤی کامڵ، هەر ڕۆحە مافی ژیانێ ئاسوودەیان هەیە ، بێگومان وشەی باڵندە، یان ساوا وەک ئاماژەیەک، یان پێوەرێک بەکارهێنراوە، تا لەو رێگایەوە بەرتسکردنەوەی ماف و قەوارەی ئازادییەکان بخاتە ڕوو، ئەو مافە سروشتیانە چەند بچووک و بێ بەهاشبن، لە پاراستنی شوێندا لای دەسەڵات مانای یاخیبوون بە دەستەوە دەدات، گەر پێدراوەکانی شوێن، هۆکارێک بن بۆ سەقامگیری و پاراستنی سنوور و ناسنامە، ئەوا دەرهاویشتەکانی لەقکردنی شوێن بە ناچاری ناشوێن بەرهەمدەهێنن، سنوورەکانی ناسنامە کاڵدەکەنەوە، دیاردەکانی ئاوارەبوون تۆخ دەکەنەوە، ساڵ لە دوای ساڵ دیاردەکانی ئاوارەبوون زیاتر دەکەن، دەبنە زۆرینە، دیاردەی زۆرینە بە مانا باوەکەی، هەمیشە قەوارەی ئاسایی بوون و نۆرماڵبوون وەردەگرێت، پێچەوانەی کەمینەیە کە خۆی لە تایبەتمەندیدا دەبینێت، لەم بارەدا تراژیدیای جیابوونەوەی زۆرینەو کەمینە ، درزێک لە خەسڵەتی گۆڕینی ناسنامەدا فەراهەمدەکات، جگە لە هێمای کەسایەتی، هێمای نەتەوایەتیش هەڵدەگرێت، جیابوونەوەی بەزۆرەملێ، هەڵکەندن لە زێدو نیشتیمان، دابڕانە لە شوێن، لە ڕابردوو، لە شارستانییەت، گەڕانەوەیە بۆ ناشوێن، بۆ ئۆردوگای زۆرەملێ، هەوڵدانە بۆ زەوتکردنی ناسنامە، ئاوارەبوونە، مێژوو لە قۆناغێکی شکستدا، چۆن دەیەوێت ناسنامەمان لێ زەوتبکات، بە هەمان شێوەش دەیەوێت زەوییمان لێ بسێنێ، ئەمەش کاتێ ئایدولۆژیایی ناسیۆنالیزمی توندرەو، ڕاسیزم دەردەکەوێت، گەشەدەکات، تەنیا خۆی دەبینێت، ئاوارە بەرهەمدەهێنێ، بەرهەمهێنانی ئاوارەبوون، چەکێکە نەیارەکانی پێدەترسێنێ، هەم قەرەبووی گومانێک دەکات تەنگەژەی ناسنامەی خۆی پێ دەشارێتەو، ڕووخساری ئاوارە، دەنگێکە لە گوێی ڕاسیزم دا، سەدای تاوانێکی گەورە دەکات، داوای گێڕانەوەی مافێکی ڕەوادەکات، داوای ناسنامەدەکات، کە هێمای شوێن و نەتەوەیە، دابەشبوونی ناسنامە و دەنگی ئاوارە لە نێوان خەمی ئێستای ئامادەو خەونی ڕابردووی بەرەنگاریبوون، کەسێکی ئەرێنی لە فیداکاری و کەسێکی نەرێنی لە ڕادەستبوون بە چارەنووسێکی نادیار فۆرمۆڵەدەکات، پرسێک زەق دەکاتەوە، چیبکەن باشە، چۆن بیر لە ناسنامە نەکەنەوە، بیر لە تێکچوونی پەیوەندی بە شوێن و زێد نەکەنەوە، ئەی سنوور، ناکرێت بیر لە سنوور نەکەینەوە، سنوور دنیایی دابەشکردووە بۆ نیشتیمان و نانیشتیمان، بۆ ناسنامەو ئاوارە، شوێن و ناشوێن، بوون و نەبوون، دەنگ و بێدەنگی، بۆ زمان و نازمان، بۆ ماف و بێ ماف، مارف عومەر گوڵ وەک ماف پەروەرێک،  شاعیرو یاساناسێک، چاک دەزانێت لە چ دەرگایەک دەدات، چیی دەبیستێت، بە چ زمانێک دەدوێت، چۆن لە زمانی باڵندە، مناڵی ساوا، لە ڕەشمالًی ئاوارەکان حاڵی دەبێت، بەرگە دەگرێت خەمیان لەگەڵدا دابەشدەکات، چۆن لەتکردنی سەقامگیری پارادۆکسێ بەرهمدەهێنێ، ئاوارەیی و ڕەهەندەکانی خەمی لێدەکەوێتەوە، بەرامبەر بە شوێن سروشتییە لە ڕەهەندەکانی خەمەوە داکۆکی لە ناسنامە و لە دیاریکردن سنووربکات، وەک ئەمەگ مێژوویەکی ڕووناک تۆماربکات، زۆردار بە گومان و بە قەیرانی ناسنامەوە، سروشتییە داکۆکی لە مرۆڤ و ناسنامەکەی نەکات، ڕق وکینە لە دەرگا قێزوەنەکەی مێژووەوە، ئایندەیەکی تاریک لە دنیایی ڕامیاریدا تۆماردەکات.                   

  ئاخر چی بکەم

کە نینۆکم بەگژ پەنجەکانما بچێت

کە ددانم لە دەم و لێو یاخی دەبێ

کە برژانگم بە ناو چاوما دەشکێتەوە

نازانم بۆ دادەنیشم دەستەو ئەژنۆ؟

ئیتر بۆمبا بارانی ئەم دڵەم مەکەن

با ئەستێرەی خۆشەویستیم

لە شەوی ساماڵ و گەشما لێم نەتۆرێ

قیبلەنۆمایەکم هەبێ لە دڵمایە

با رێگەی خۆم لێ نەگۆرێ    

شاعیر لە پەرەگرافەکانی سەرەتایی شیعرەکەیەوە، چەمکی تێگەیشتنی باو لە ژێر هەل و مەرجی تایبەتیدا، حاڵیبوونی خۆی بەیاندەکات، بەڵام لێرەدا بە پێچەوانەوە، "نازانم" دەکاتە دەسکەلای خۆی، بە دیوێکدا ڕادەستبوونی خۆی ڕادەگەیەنێت، نازانێت چییبکات، چۆن ڤیزەی پەڕینەوەی وەرگرت، لێی دانیشت، نازانێت چییبکات، ڤێگەری ئەم ئاراستەیە چیی بوو دەنگ و هەڵوێستی شاعیری گۆڕی، لەپشت هەر دەقێکی ئاشکرای هۆنراوەدا، دەقێکی شاراوە هەیە، لە بنەرتدا پەیوەندییەکی دیالێکتی لە نیوان دەقی گوتراو و دەقی  شاراوەدا هەیە، خوێندنەوەی هەر دەقێک دەقێکی نادیاری لەپشتە، سێبەرەکەی وێزەی خوێنەر بەرنادات، بەمەش بوونی جەستەی هۆنراوەکەی بۆ چەند دەنگێکی جیاواز پۆلین دەکات، ڕوونی ئایدیافۆن بە ئاشکرا دیارە، چۆن گوزارشت لەخۆیدەکات، ئەمەش وادەکات، ڕەوتی هۆنراوەکە بە شێوازی بە دواییەکداهاتن دا گەشونما بکات، جیاوازی دروستبکات، پاشینە و زەمینەی کێشانی وێنە لێرەدا، پتەوکردنی پێکهاتەی مشتومڕ و ململانی لە نێوان گشت و بەشدایە، ئەم ململانیە ئاسایی نییە، هەڵگری کۆمەڵێ ڕەهەندی جیاوازە بەوەی لە ناو خۆدایە، هەوێنی ڕووداوێک نییە، پاشینەی نەبێت، ڕێساکانی گەمەکردن تێدا نادیارە، بریاردان دەربارەی تێزەکانی دژوارە، بەوەی کردەی هەر جوڵەیەک، لێکدانەوەیەک، بریار وەرگرتن هەر لایەکیان، بە دژایەتی خۆی و ئەوەی تر دەوەستێتەوە، مێمڵایەتى هەر لایەکیان، مێمڵایەتییەکە خۆی دەگرێتەوە، بە هەردوو سەر زیانەکان بۆ خۆی دەگەڕێتەوە،  شەری دوانەی من و ئەوە، خود و بابەتە، تاک و کۆیە، پەنابردن بۆ خودئاگایی ئاوێتەکردنی لە ناو خەیاڵدا، بایەخدانێکە لە ناو وێنەو فەرهەنگی شیعریدا، ڕیاڵ دەشکێنێ و پێگەیەکی ناتەبا بەرجەستەدەکات، لە بنیادى درامادا خاڵی وەڕگەڕانە، لە نیًوان من و ئەودا،  خود و بابەتدا، لێکترزانی دەنگە، لەیەکنەگیشتنە، لە ڕێرەوی گشتیدا، تەوەری ئەم نالەبارییە گۆڕان و کارەسات دروستدەکات، ئاراستەی دەنگەکان بە لایەکی تردا دەبات، گەر بەپێی لێکدانەوەی ئاسایی باوی زماوانییەوە بێت، بۆ نموونە دوانەی (پەنجەو نینۆک، دەم ولێوو دان، چاو و برژانگ) گەر تەواوکەری یەک نەبن، دەبێ هاوکارو ئاشنای یەکبن، بەڵام ڕێبازی پاساو هێنانەوە، مۆتیڤە لەسەر تەوەری پەیوەندی شاعیر بە دەرکەوتەکانی دەرەوەی خۆی، کاتێ لە سۆنگەی ئەوەی دەستی بەسەردا ناشکێت، بە بەشێکی خۆی دەزانێت، ئەوەی شاعیر چاوەروانی نەدەکرد ئەوە بوو کە ڕوویدا، بەشێک لە جەستەی خۆی دژی خۆی بوەستێت، ململانی لە تەکدا بکات، ئەمە جگە لەوەی چەند لادانە لە زمان و مانای باو، جێی پرسیارە، لە ڕووی میکانیزمی جوولًە و فەسلەژەوە پاردۆکسێ فەراهەمدەکات، بەڵام بە هەمان ڕادەش نزیکبوونەوەیە لە زمانی شیعری، زمانی شیعری چەند لە زمانی باو دوورکەوێتەوە لە خودی شیعر نزیک دەبێتەوە، دەق کاتێ دەتوانێت بە ئەرکی خۆی هەستێت کە پێوەرە هونەرییە باوەکان بشکێنێت بە گووتەی ئایزەر " ئەدەبی بەتاڵ و بۆش دەبێت گەر هاتوو خۆی بە شتە باوەکانەوە بەستەوە کە پێشتر هەبوون"6 بۆیە گەر لە گۆشەنیگای تەرزی ڕیزکردنی ئەندامەکانی جەستەوە بەدواچوونێک لە ڕستەکاندا بکەین، دەبینین پێچەوانەیە لە خوارەوە بۆ سەرەوەی بەشێکی جەستە ڕیزکراوە، شێوازی ئەم ڕیزکردنە هەرمەکی نییە، لەخۆرا نەهاتووە، شاعیر لە وێنەیەکدا هاوشێوەبوونێک لە نێوان بەشێک لە جەستەی خۆی بە بزوتنەوەی نیشتیمانی جەستەی کوردی هەژماردەکات، شاعیر لە وێنەکەی ناخی خۆیدا جەستەی وەک ئەلتەرناتیڤی جەستەی بزوتنەوەی کوردی بەرجەستەدەکات، مێژووییەک دەخاتەڕوو، چۆن رەگەزەکانی جوڵاندنەوەی تووشی قەیران هاتووە، چۆنیش لە نێو تاکەکانیدا بە پێچەوانەی ویستەکان دەجوڵێتەوە، پاژ لە دوای پاژ لە خوارەوە بۆ سەرەوە یەقدەداتەوە، هاوپێچ ئەنەلۆگێک لەتەک ڕووداوە نەویستراوەکانی دەرەوەی خۆیدا فەراهەم دەکات، گەر پەنجە بنەمایەک بێت بۆ جوڵاندنەوەو ئاماژەپێکردنی مەبەستێک، نینۆک دەرهاویشتەیەکە خراوەتە سەر پەنجە، میکانیزمی ئیشکردنەکەی ئاراستەیەکی سروشتییە لە ناوەوە گەشەدەکات بۆ دەرەوە، بەڵام کردەی بەگژاچوونەوە وەک هێمایەکی دژە سروشت ئاماژەی بۆ کراوە، هەڵبەت بەبێ فشاری هێزێکی دەرەکی محاڵە ئەم کردەیە پێچەوانە بکرێتەوە، ئاراستە لە دەرەوە بگۆڕێت بۆ ناوەوە خۆی، خۆی بخوات، ئەم بگژاچوونە و خۆخۆرییە لە جەستەی کوردبووندا، تا کۆی بڕدەکات، تا کەی لە ژێر فشاری دەرەکیدا دژ بەیەک کاردەکەن، کار بەوەندەوە ناوەستێت، شاعیر لە خوارەوە بۆ سەرەوە بەشێکی تر لە جەستە دەخاتە ڕوو وەک گشت باس لە دەم و لێو دەکات، یاخی بوونی دان لە دەم ولێو دەرخەی تەشەری بەشە لە گشت، تێکدانی ڕووکارە جوانەکانی ناسنامەی جەستەیە، لەگەڵ هاتنەڕیزی کەرەستەکانی گەیاندن و گفتوگۆدا یەکنایەتەوە، قسە و گووتار دروست ناکەن، دوا شتی ئەو ڕیزبەندییە ئاوەژووە، شاعیر دێتە سەر ئەندامی چاو واتا بینین و تیڕوانین، برژانگ وەک بەشێک لەبری ئەوەی وێناو دیدە ڕوونکاتەوە و رێکیبخات، کەچی ڕۆڵی تێکدەر دەبینێ، بەناویدا دەشکێتەوە، دەیەوێت کوێری بکات، چاو جگە لەوەی قیبلەنومای جەستەیە ڕێگایەکە بۆ بیرکردنەوە و تێڕامان و هەڵسەنگاندن، جیاکردنەوەی هەڵوێستە، نەگونجاندنی پەنجە و دەم ولێوو چاو لەگەڵ بەشەکانی نینۆک و دان و برژانگ ، گەر بە دیوێکی فراوانتر دەگەڕانی بۆ بکەین، دەکرێ جێکەوتی ئەم هەڵوێستە درامییە،  بە ئاشکرا وێنەی شقڵێکی ڕامیاری تێدا بشۆینەوە، بەپشتبەستن بە ساڵی نووسینی شیعرەکە، بە دووری نازانین، کاریگەری بەشێک لە شەری برا کوژی لەسەر بێت، باس لە بەگژاچوونی برا بەرامبەر بە برا دەکات، جەستە لە بری گونجاندن و یەکبووندا چۆن لە نێو دژەوابوونێکدا، لەنێو هاوکێشە سیاسیەکاندا، ڕێرەوە دروستەکان دەشکێننەوە، جێکەوتی چ نووشستیەکی پر ئازار لە ویژدان و جەستەو ناسنامەی شاعیردا دەروێنن، بوون بە چ کارەساتێک درز دەخاتە نێو ناسنامەوە تا دەستەوسان بە دیارییەوە دانیشێت، هیچت پێنەکرێت، شاعیر جەستە وەک یادخەرەوەیەک دەکاتەوە، پێدراوەکانی جیهانی دەرەوە، مێژووی سەردەمێکی نالەباری شۆرشی شاخ لە نێو ناخی خۆیدا دەبینێ، بەسەر نیشتەمەنی ئەو خەونانە دەچێتەوە کە متمانەی تەواوی پێی هەبوو، خۆی تێدا دەبینی و بوونی دەسەلماند، لەپڕ بە کردەی دژاوەبوونێک، بەراووردێک، نغرۆ دەبن و دەبنە دژ، ئەمەش تووشی شۆکیدەکات، کلیلی تێڕامانێک دەرگای حیرسێک دەکاتەوە، ئەوەی تاکە دەنگ دابەش دەکات، دەنگی ناوەوەیە، هێزەکەیەتی، کە لەم قۆناغەدا شوێنی هەڵبژاردنی تێدا نەماوە، ڕێڕەوەکە ئاوەژووبووەتەوە، ئەژیندای بەردەست وەک لە پێشتر شاعیر لە ڕیزبەندییەکە ئاماژەی پێداوە لە بەشێک لە خوارەوەی جەستەوە بۆ سەرەوە دەجوڵێ، واتا یەکەمجار جووڵەپێکردن، دوای گفتوگۆ، ئینجا تێڕامان و بینینە، لە کاتێکدا بە لۆژیک و بە ڕیزبەندی جەستە دەبوو لەسەرەوە بۆ خوارەوە شۆڕبێتەوە، واتا پێش هەموو شتێک دەبوو تێڕوانین و بیرکردنەوە بێت، ئینجا گفتوگۆو دیالۆگ، لە کۆتاییدا فرمانی جووڵەپێکردن بێت، پرسیاری مارف عومەر گوڵی شاعیر پرسیاری ناچارییە، دەڵێت (نازانم بۆ)*، ئایا لە نەزانینە، یان هۆکاری بژێوی و ئابوورییە، یان دەستێوەردانی ئەوانەی دەرەوەی سنوورن، فوبیاو لەنێوچوون، خۆراگری و ناسنامە، مانەوە کارێکی وادەکەن، هەمیشە بزاوتی کوردی ڕێگای پێچەوانە بگرێتەبەر، ئەمەش پێچەوانەی سەرەتایە کە دەیووت "حاڵی نابم"، لێرەش بە هەمان شێوە چۆن لە سەرەتادا خەمەکان کۆیانی دەکردەوە، ئێستاش لە دواجاردا ئاواش لە جەستەی هۆنراوەکە دەبنەوە، شاعیر دەرگایەکی دیکە دەکاتەوە پرسیار دەکات، دەڵێت "چیبکەم"!، واتا ئەگەری ڕێگای تر هەیە بیگرێتەبەر، گەڕان بە دوایی ڕێگایەکی دیکەدا دەربازبوونە لە واتەواتەی نێو خود، لە پێکهاتەکانی ماڵی شیعرییدا تەواوکەرێکی هەستیارییە میلان کۆندێرا لە شوێنێکدا دەنووسێت "هەستی تاکە کەسی لە سەر بنەمای یادەوەری دامەزراوە یادەوەری خۆی لە سەر بنەمای زمان ڕادەوەستێ"، ئەوە ئەزموون و یادەوەرییە وادەکات شاعیر پێداچوونەوە بکات، ئەوە جیاوازی پێدراوەکانی فاکتە پرسیاری نوێ فۆرمۆڵەدەکات و بەراوردی لێدەکەوێتەوە، سۆراغی وەڵامی نوێ دەکەن، سەرنج بدەن چۆن لە قۆناغی یەکەمدا، شاعیر بە دوای دیاریکردن و دۆزینەوەی ناسنامە وێڵە، لە قۆناغی دووهەمدا چۆن وەرچەرخانێ ڕوودەدات بە ئەگەری ونبوون و درزتێکەوتنی ناسنامە چۆن لە گەڵ قۆناغی یەکەمدا پارادۆکس فەراهەمدەکات، لە نێوان دۆزینەوە و ونبووندا بە شێوەیەک لە شێوەکانی دڵنیایی بە ڕاشکاوی لەسەر تەوەری ترس و دڵەڕاوکییدا دەخولێتەوە، پەیوەندی شاعیر بە یادەوەرییەکانیەوە گرێدەدات، کە ڕووماڵی ئاوەزی کردوە ڕەنگ و ڕووی گرتووە، لە نێو ئەم گێژنەدا، شاعیر لەودیو پەردەی ئەزموونەوە داکۆکی لە خۆیدەکات، دەنگی ڕاستەقینەی خۆی ئاشکرادەکات، دەنگی خۆشەویستی بەرزدەکاتەوە، دەگەڕێتەوە بۆ دڵ چیتر نایەویت پەرت بکرێت گەر پێشتر شاعیر لە ڕیچکەی دڵەوە خەمەکانی دابەشکردبێت، لە ئێستادا وەک کاردانەوەیەک، هێزێک دەخاتە بەریان و کۆیاندەکاتەوە، کۆکردنەوەی داتاکانی هەست وەڕگەرانیان لە خاڵێکدا، سەرتاپای هاوکێشەکە لە ئەگەرەکانی هەستەوە دەگۆڕێت بۆ پرینسیپەکانی خۆشەویستی، دەروشانەوەی ئەم خۆشەویستییە، جوانییەکی تر دەخاتە نێو هەستی هاوبەش وگرێدانی بە بوونەوە، بە ڕێگای هاوبەشەوە، وێنە کێشانی زەمینەیەکی دیار، یان شەوێکی ساماڵ ئەو هێزەیە کە یارمەتی شاعیر دەدات ئاوڕ لە ڕابردوو نەداتەوە، خۆی بە بەشێک لەو دونیایە بزانێت، کە چاوێک دەنووقێنێ بە یەقینەوە لە ئاوێتەبووندا چاوێکی گەشتر بکاتەوە، چاوێک بەشێک نا، سەرجەم ڕەنگەکان لەخۆبگرێ، هیچ ڕەنگێ نەتۆرێنێ، بیرۆکەی بینین و نەبینین، گەڕانەوەو لێبوردن، دینەمۆی ئەو چالاکەیەیە کە هێز دەداتە شاعیر، پەیام و پەیوەندی ئەو و نیشتیمان پتەودەکات، لە هەمان کاتدا تەشەرەیەکە لەوانەی سوود لە ناکۆکیەکان دەبینن، بە قازانجی خۆیان دەیشکێننەوە، قیبلەنومای دڵ دەتوانێ ئاراستەی قازانج بەلای خۆیدا بشکێنێتەوە، خۆی لێنەگۆڕی، ئاوڕدانەوەی بۆ دڵ تەواوکۆیی خەیاڵێیکە، لە ڕوونیدا ساماڵی عەشقێکە، پاشەڕۆژ لە نێویدا دەدروشێتەوە، دڵنیای بۆ خۆی و نەتەوەکەی ڕۆشندەکاتەوە، چیتر تاریکی ناتوانێ ڕێگای لێبگۆڕی، لە لایەکی دیکەوە،  کاتێ شاعیر لە کات و شوێنی نوێدا پێکهاتەی وێنەکان دەگێڕێتەوە، ئاوێتەیان دەکات، پەیوەندییەکی نوێ لە نێوان دڵ و بۆمبابارانکردن کە لێکەوتی گرتەیەکی پڕ توندوتیژی دەرەوەی خۆیەتی لە لایەک، ئەستێرەی خۆشەویستی لە شەوی ساماڵدا، لە لایەکەی ترە کە گرتەیەکە تەژییە بە هێمنی، بە وێنەیەکی ڕۆمانسیانەی سروشت، ڕەنگدانەوەی ناوەوەی خۆیەتی، دەرەوەو ناوەوە، ئەم دژەوابوونەی گرتەکان، ئاوێتەبوونیان وادەکات دەقی هۆنراوە خۆی لەنێو خۆیدا، پرسیارەکان لە ڕێگای قیبلەنوما ئاراستەی دڵ بکات، بەڵام پرسیار نەکردن لە چۆنییەتی فۆڕمگەرایی شیعر و ڕێپێوانی خودی، وێنەی دەقی و ئاستەکانی گووتار، ناوەخنێکمان بۆ ئاشکرادەکات، وێنای شیعری تەنیا وەچەی وشە نییە، بەڵکو وشەکان دەبنە دەروازە بۆ وێنە، دەبنە دەروازە بۆ تێگڕانێ زیاتر، پێداگری شاعیر لە بەکارخستنی ئامرازەکانی هەست، هۆبینییە لە پێشخستن و دابەشکردنی هەر سێ ئامرازە هەستییەکانی دەرەوە، کە پێشتر ئاماژەمان پێیدا، مەبەست لە سێ ئامرازەکان، هەستەکانی بەرکەوتن و جووڵە لە پەنجەو نینۆک، دەم و لێو لە دەنگ و تامکردن، بینین و ڕوانین لە چاو و برژانگ، سەرجەم ئەم سێ ئامرازە دەرکییە بەبەرتەقای هەستێکی ڕیشەیی ناوەوە نابن، کە لە دڵدا  بە دیاردەکەوێت، لە سەراییەوە ساتێ شاعیر بەسەر ئامرازەکانی ئەو سێ هەستەی دەرەوە تێدەپەڕی، ڤیزەی پەڕینەوکەی پرسیاری" نازانم بۆ" بوو، وەلێ لە ئێستادا دەرهاویشتەکانی وەڵامی بۆ ڕوونبووەوە، ئەوەی وەڵام دەدۆزێتەوە، ڕێگای پرسیار دەگۆڕێ دڵە، کە دڵ گۆڕا هەستەکانی بەرکەوتن، ڕیتمی دەنگ و قسەکردن، بینین و تێڕوانینیش دەگۆڕێ، ئەوە ناوەوەیە، دڵە،  گۆڕانکاری دروستدەکات، تا لە خۆجێیدا گۆڕانکاری نەبێت لە دەرەوە ناتوانێت ڕووداو دروستکات، قۆناغ ببڕێت، گەر پارادۆکس نەبێت، هەمیشە دیاردەکانی دەرەوە دەبێ هەڵگری  ناسنامەی ناوەوە بن، دەبێ ناسنامەی دڵ هەڵگرن، چۆن ساماڵ ناسنامەی ئەستێرە، قیبلەنوما ناسنامەی ڕێگا هەڵدەگرێ، چۆن ئەستێرە دڵی ساماڵە، قیبلەنوما هی ڕێگایە، نە لێیدەتۆڕی نە لێیدەگۆڕێت، داواکەی "مارف عومەر گوڵ"ی شاعیر لە هاوزمانەکانی، لە خاڵێکدا وەک خەمەکانی لە دوو هەستیی باس نەکراودا کۆییاندەکاتەوە، هەستی بیستن گوێگرتن لە دەنگی دڵ، گۆیڕایەڵی دەنگی دڵ بن، تا چیتر هەست بە بۆنی خیانەت نەکەن، ئەگەربینی گشت خیانەتێ لە بۆمباکردن و کاولکردنی دڵەوە دەستپێدەکات، جەستە کەناردەخات، مێشک دەشێوێنێت، ڕێگا دەگۆڕێ، شوێن و پێگەی ناسنامەو بوون لەق دەکات، لە قۆناغی سێهەمدا جارێکی تر شاعیر دەتوانێ لەنگەربگرێ لە ڕێگای خۆشەویستییەوە ناسنامەکەی بگێڕێتەوە، پارادۆکسی نوێ بخاتە ڕووە تاڵەکەی دەرکردن.   

گەرمیانی بۆ بارانی تینووی دڵمیان سووتاند

من نەمردم

کوێستانی بە هۆبە و هاوار ڕاهاتووم یان گڕتێبەردا

هەر نەمردم

کە یەکەم جار نیشتیمانم لەت لەت کرا

ئەو ڕۆژە بۆ من نەمردم

یەکەم گوندی وڵاتەکەم وێرانکرا

خۆزگە ئەو ڕۆژ دەمردم

بێ نیشتیمان بچمە هەر کوێ

لە دوورەوە گشت پەنجەرەو

دەرگایەکم لێ دادەخەن

ئا ااا خ

نیوە شەو لە شیرینی خەودا دەرم دەکەن

خۆشەویستی وەک نموونەیەکی پەتی، پەیوەندییەکی زیندووە لە ئاوێتەبوون، توانەوەی قەوارەی خودە لە قەوارەیەکی دیکەدا، ئەوین ئاوێنەیەکی بێ غەش و غەلە، مرۆڤ دەتوانێ خۆی لە نێو ئەوانی تردا ببینێ، خەمەکانی بەرامبەری تێدا خۆشبووێت، وەک لە سەرەتاوە گوتمان، ئەوە سیحرو زمانی خۆشەویستییە، خەم و ئازارەکان کۆدەکاتەوە، خۆی پێ جواندەکات، ئەوە دەنگی خۆشەویستی ڕەهایە هێزوو توانای لە ژیانەوە وەرگرتووە، پرسیاری مردن پێشێڵ دەکات، ئەوە سیحرو تەلیسمی خۆشەویستییە مەودای شوێنەکان ناهێڵێت، و گەرمیان و کوێستان لە ژێر یەک چەتردا کۆدەکاتەوە، ئازارەکان کاڵدەکاتەوە، شاعیر جگە لە دابەشکردنی زمانی خەم و ئازار قایل نابێ چێژ لە پەیوەندی خۆشەویستی دا دابەشبکات، خۆشەویستی دابەشبوون و کەمکردنەوە قەبوڵ ناکات، کانت دەڵێت "بەرگەی ئەوە ناگرم چێژەکانم دابەش بکەم"7، خەمەکانی گەرمیان و کوێستان، خاکە لە یادەوەری دڵدا دەرمانی گیانە، هەمیشە شاعیر دڵی واڵایە بۆ ئەو خۆشەویستییە، کە سەرجەم هەبوونەکانی سروشتی پێکەوە پەیوەستکردوە، هەر ئەم پەیوەستکردنەشە نەمری بە نیشتیمان بەخشیوە، داکۆکی لێدەکات، شاعیر لە چوار وێنەدا چەمکی مردن بەسەردەکاتەوە، کە دەڵێت نەمردم، نەمردنی شاعیر هێزی لە نەمردنی نیشتمانەوە وەرگرتووە، کەسایەتی شاعیر بە ڕەهەندەکانی دەرەوە و ناوەوە، پاژی ئەو ئەزموونە زیندووانەیە کە ناسنامەی لەسەر بونیادنراوە، وێنەیەکی بێ لەکەیە لە درێژەپێدانی خەبات کە لە سەر داکەوتەکاندا بەدی دەکەین، شاعیر زیرەکانە توانیویەتی سەرەتای هۆنراوەکە بە کۆتاییەکەیەوە گرێبدات و قفڵیبکات، بۆ دواجار پارادۆکسێ ئەنجامبدات، وەک دەبینین ئەوەی لە سەرەتای هۆنراوەکەدا وەک بێ لایەنێک، تەنیا سەرپێی لە دەرووی سۆزێکەوە دەیوت "حاڵی دەبم"، هەنووکە بەرانبەر بە گەورەی کارەساتەکان سامناکی ڕووداوەکان، بەهێزو بەهای ئەوینەوە ، ئەم بەرگەی گرتووە و نەمردووە، سەرسامە چۆن بەرگەی نەهامەتێەک دەگرێ بەو جۆرە کوشندە و کاریگەر بێت، هەڕەشە بێت لە سەر ئایندەو مانەوەی مرۆڤ، ئەوەی ئەم هێزەی لە دوایە ئیرادەی خۆشەویستی مرۆڤە بەرانبەر بە ستەم و ئەو هێزە نەخوازراوانە، کە لە وێرانکردندا جیاوازی ناکات لە نێو گەرمیان و کوێستان، لە سووتان و گرتێبەردان، مامڵەی شاعیر لەتەک ڕووداوەکان، ئەنگیزەی ناوەوەی خودە، بەستراوە بە چارەنووسەوە، وەک سەرەتای هۆنراوەکە مامڵەیەکی تاکە کەسی نییە، تا ڕۆڵی نەرێنی بگێڕێ و بڵێت "حاڵی بووم"، لەم قۆناغە مامڵە بەرهەمهێنەرە و پاڵ بە وێنەی شیعریی یەکەمی هۆنراوەکەوە دەنێ، هەڵوێستی دروست وەردەگرێت، بە ئەجیندایەکی نیشتیمانی قەرەبووی بۆ دەکاتەوە، متمانەی پاکبوونەوەی بۆ دابین دەکات، گرتەکان فراوانتردەکات مانای سەراپاگیری پێدەبەخشێت، لە خەمی تاکە کەسییەوە دەیگۆڕێت بۆ خەمی نیشتیمان، هەڵبەت ئیستاتیکای وێنە پابەندە بە بەکارهێنانی ڕەگەزەکانی گەیاندن و مەوداکانی نزیککردنەوە یان دوورکەوتنەوەی مانا لە وێناکردنی رەگەزەکانی گونجاندن و ئەگەربینی هاودژەکان، دۆزینەوەی پەیوەندییەکانی نێوانیان، گەرمیان و کوێستان لە فەرهەنگی زمانەوانیدا دوو پێگەی هاودژن، یەکەم چاوەڕێبوونی گەرمیان بۆ باران گەر لە ڕووی کۆمەڵایەتی و پەیوەندی بە ئاو و بارانەوە هەبێت، ئاماژەیە بە چینی پاڵەو جوتیار، بە خەڵکی گوندنشین، کە بژێوییان لەسەر بارانە، دووهەم کوێستان بە هۆبەو هاوار بەمانای ژیانی کۆچەری دێ، چینی سێهەم خەڵکی شار دەگرێتەوە، زیاتر چینی برجوازی بچوک خوێندەوار دەگرێتەوە، بەم گشتگیرییە، شاعیر سەرتاپای پێکهاتەی کۆمەڵگای کوردستان لە پەیوەندییەکدا ئاوێتەدەکات بە یەک چارەنووسەوە گرێیان دەدات، ئەوەی ئەم دوو قۆناغە دەشکێنی لە بۆتەی یەک خەمدا کۆیاندەکاتەوە، چینی سێهەمی شارنشینە، خوێندەوارە، لە شاردا نە گەرمیان دەمێنی نە کوێستان، لە ژێر یەک ناسنامەدا، یەک ڕەهندی نەتەوایەتیدا،  دەچەوسێنەوە، بە یەک چارەنووسەوە دەلکێن، چینی شار خەم هەڵگری هەردوو چینی گوندنشین و کۆچەرە، ئەمیان بە بێدەنگی لە چاوەڕوانی باران دا، ئەویان بە کێشەی هۆبەو گواستنەوەو هاواری بێ شوێنی، هاوکات سێبەری ئەم دۆخە لەسەر شارنشین دا ڕەنگدەداتەوە، بگێڕێرەوە خۆی لە دەنگی شاعیردا بەدی دەکات، لە یەکەمدا، لێکەوتەی تینووبوون بۆ ژیان و ئاوادانی، وەک جێکەوتێ دڵی شاعیر دەسووتێنن، لە دووهەمدا هۆبە و ڕاهاتنی ڕەوکردنی گەرمیان کوێستان، گڕتێبەردان لەوێدا، گڕتێبەردان بە جەستەی شاعیرەو گرێدەدات، کە لە شاردا خۆی دەنوێنێ، دەنگی شاعیر هەست بە تاوان و ئازارێکی سەختی ئەنتۆلۆژی دەکات، ئازارێک مردنیش ئەو ڕووەی نییە ئاوڕی لێ بداتەوە، نەکات، نە سووربوون، نە ڕۆژ، نە خۆزگە لە ئاست هەستکردنی ئەو تاوانەدا نییە، بە مردنیش فریای ناکەوێت، لە چوار گرتەی جیاوازدا لە دۆخی شکستبووندا لە دەرگای مردن دەدات، دەرگای لێ ناکرێتەوە، مردن واتا تەواو بوون، بەڵام ئەم ماوە بە هەستی مانەوە یەخەی مردن دەگرێ، پێدەچێت مردن دەرەقەتی نەیەت، شۆڕش دژ بە سیستەمی دۆگما و مردن دەکرێت، نەک پێچەوانەکەی، وەک پێشتر گووتمان ئەوەی ئەم، واتا شاعیر چاوەرێی نەبوو ڕوویدا، گەر هەستی مردنی هەبوایە، چوار جار پرسیاری لە مردن نەدەکرد، بۆ نایباتەوە، درککردن بە هەستێکی ئاوهانە، ژیان هیچ، مردنیش ناپاکی لەتەکدا بکات، تۆ بمێنیت، یان مایتەوە، لە یەکەمدا نەبوویتە ئەو بارانەی خەونی جوتیار بەدی بێنی، دیسانەوە لە دووهەمیشدا هەر نەبوویت بەو لانەیە هۆبەی ڕەوندەکان بپارێزی، بە بیانووی هەبوونی بەرگری لە ناسنامە و لە مانەوە، لە یەکەمدا گەرمیان و گوندەکانی سووتێنران و کاولبوون، لە دووهەمیشدا گڕبەردرا لە هۆبەو ڕەشماڵکانی کوێستان، ئێوە شۆڕشتان کرد، دەسەڵاتیش لە بیانوو دەگەرا، خەڵکی گەرمیان و کوێستانیش وەک یەک باجەکەیاندا، نەمانی گوندەکان لە نەمانی چاوەڕوانی و لە نەمانی خەوندا یەقیداوەتەوە، لە ئاستی ناوخۆدا دابەشبوونی جەستەی کوردی لێکەوتەوە، لە ئاستی نێودەوڵەتیشدا خەمێکی قورستر کۆماندەکاتەوە، خەڵات ئاسا بەسەر چوار ووڵاتدا دابەشکراوین، هەموو ڕۆژێ، گشت ساتێ، باجی کوردبوونمان دەدەین، بۆ کوێ برۆین، گەر کوردبوون ماڵێ بێت، گوندنشین پەنجەرەکەی بێت، دەوارنشینیش دەرگاکەی بێت، تۆی شارنیشینیش تێشووی خەمێکی ئەزەلیت لە هەگبەنابێت، لە ڕۆژێکی رەشدا، هەڵگری ناسنامەیەکی سپیت، لە ناوەوە وێرانە، لە دونیای دەرەوەشدا، لە دونیاشدا، چ کارەساتێکە کەس بەدەنگتەوە نایە، درێژ کردنەوە و پچرکردن و لەتکردنی وشەی ئااااخ هاوارکردن و بەرجەستەکردنی ئیرادەیە، هێزە لە ئینساندا، لەتکردنی لە چوار برگەدا، یەکتاخستنی ناڵەو ژانوژۆی هەرچوار پارچەی کوردستانە، دەنگ و سەدای یاخی بوونێکە لە ناخەوە سەردەکات، چوار سنووری بە ناهەق دابەشکراو تێکدەشکێنێ، بێدەنگی دونیای دەرەوەش ڕیسوا دەکات "یاخیبوون کاتێک ڕوودەدات کە مرۆڤی یاخی هەستبکات لە شوێنێک بە جۆرێک لە جۆرەکان لەسەر هەقە"8، ئەم دەنگە پچڕە ڕەنگدانەوەی دەنگی یاخیبوونی خەمەکانی "مارف عومەر گوڵ"ی شاعیرە لە هەر چوار پارچەی کوردستان، چۆن لە نیوە شەودا واتا هێشتا نیوەیەک ماوەتەوە، هیوایەک هەیە، لە مردن ڕِزگاری بکەن دەریکەن لە خەوی مردن بەئاگابێتەوە، خەو ئەوەیە پێینەگەیت، لە چوار گرتەدا لە چوار پارچەدا نەیتوانی پێیبگات، بێگومان وەرگر کاتێ هاوژینی ئەم دەقە شیعرییە دەبێت کە کارەکەی تێدا ئەنجامدراوە، بەم شێوەیە دەتوانێ لە ئاسۆی چاوەڕوانی نزیک بێتەوە، گەر نا وەرگر دەبی ئاسۆی چاوەڕوانییەک فەراهەمبکات کە گونجاو بێت لەتەک زەمەنی نووسینی مێژووی دەقە شیعرییەکە، دوا شت شاعیر بە گێڕانەوەی شیعرێکی کورت، توانی دەنگی خۆی بخاتە پاڵ دەنگی "تەڵعەت تاهیر"ی شاعیر، یان بە پێچەوانەوە تەڵعەت تاهیر لە ئێستادا دەتوانێ ئەو لە دێرە شیعریەکەیدا بەدیبکات کە دەڵێت"ئەوانەی پاڵەوانی چیرۆکێکی خەمباربوون دەزانن..... کارەساتی گەورە پێویستی بە گێڕانەوەی درێژ نییە"

 

 

سەرچاوە:

 

1ـ بەختیار عەلی ـ لە دیارەو بۆ نادیارـ چاپخانەی کارۆـ چاپی یەک ـ ئەندێشە بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە ـ سلێمانی ـ ساڵ 2011 ـ لاپەڕە 85

2ـ مارف عومەر گوڵ ـ شاییەکی نهێنی ـ چاپخانەی کارۆـ چاپی یەک ـ لە بڵاوکراوەکانی دەزگای رۆشنبیری جەمال عیرفان ـ سلێمانی ـ ساڵ 2015 ـ لاپەڕە 43

3 ـ عەبدوڵڵا تاهیر بەرزنجی ـ هیشام تاهیر بەرزنجی ـ چاپخانەی تاران ـ چاپی یەک ـ سلێمانی ـ ساڵ 2018 ـ لاپەڕە 17

4 ـ سی ـ دی لویس ـ الێورە الشعریە ـ ترجمە د. احمد نێیف الجنابی ـ مالک میری ـ سلمان حسن ابراهیم ـ دار الرشید للنشرـ منشورات وزارە الپقافە والاعلام ـ الگبعە الاولى سنە 1982 ـ ێ 38

5 ـ بەختیار عەلی ـ سێوی  سێهەم ـ چاپخانەی کارۆـ چاپی ـ ئەندێشە بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە ـ سلێمانی ـ ساڵ  ـ لاپەڕە 66

6 ـ د. یادگار لەتیف شارەزووری ـ تیۆرەکانی وەرگرتن ـ چاپخانەی حەمدی ـ لە بڵاوکراوەکانی شانزەمین ڤیستیڤاڵی گەلاوێژ ـ سلێمانی ـ ساڵ 2012 ـ لاپەڕە 45

*بەدیوی ناوەوە لە داهاتوودا گەرانەوەیەکمان بۆ ئەم پرسیارە دەبێ

7 ـ دونیس هولیر ـ گۆڤاری شیعرـ ژمارە 7 ـ ناوی گووتارـ نارۆین خاڵی سەرەتا ـ وەرگێڕانی لە فەرەنسییەوە ـ شەهید کەڵۆسی ـ سلێمانی ـ ساڵ 2018 ـ لاپەڕە 106 

8 ـ ئارام سدیق ـ  گۆڤاری شیعرـ ژمارە 3 ـ ناوی گووتارـ شیعری یاخیبوونی ساختە لە ئەزموونی کەژاڵ ئەحمەد دا ـ سلێمانی ـ ساڵ 2017 ـ لاپەڕە 65