سۆران سەجادی

ڕەشە وەروو وێشوە فکریانە کە ئای خوایا ئەگەر مردەبۆ چێش، مشۆ چ هەڕێوە پیمۆ، دەخۆ هەر نەزاناش چەنی ئاما و چەنی لڤا، ژیوایش هەر ئانە بی کە ئاردشا پەی مەردەشۆرخانەی. دۆعاش کەردە کە خوایا من نەبوو، بەڕاسی کە وەختێوی گۆل و بەدیۆمنا . بەشەر تا ئی ڕادە حەناو مەردەینە بەهانە گیرا! خۆ ئەگەر ئاد نەبۆنە و یوتەر بۆ ڤاڤەی سەبا پاسە سەرقاڵوو هەرمانێ بۆ کە هەر هۆشش مشۆوە کە زیننەن یا مەردەن.

 

کێ مەردەن، کێ زیننەن؟

 

تاریک و لێڵوو ڤێرەگای بێ، وەڵات پسەو تەوەنێوە گنۆنە گۆمێوە، هەر ڤەرەنە تاریکاینە لڤایلڤێرە و گوم بێ. چراوێوە وەروو مزگینە گریسیەیبێنە و یوەیچ سەروو زیارەتاوە کە پانسەد تا ششسەد میترێ چۆالو دەگایوە بێ پسەو ئاویرەقوولێوی گڕایگڕێ . دەنگوو ڤای کە دەمنێنە کووجیا و دەنگوو خۆڵکی کە سەروو زیارەتاوە هۆرێ بیێبێنێ و قەبرە کەنێنێ تێکەڵ بیەبێ و هەر جارێو دەنگوو یۆیشا بەرز بێوە. بڕێو پەرسەکەرێ وەروو مزگینە کە بانێوی نزم بێ و ئیپەڕ تا ئەوپەڕ قیروگوونی کریابێ و بانوو مەردەشۆرخانەی و هەماروو مزگی بێ ، کۆ بیێبێنێوە و ماتڵێ بێنێ جەنازەکەی مەردەشۆرخانەنە بزنارە و بەراش پەی سەروو زیارەتا.

 

خادموو مزگی و دوێ مەردەشۆرێ چەودیمنە بەرەشا هۆرپێکنابێ سەروو وێشاو دوێ قازانێ ئاویشا نیەیبێ سەر. جەنازێوی لەڕوالواز و درێژ کە پایێش تەرمەکەنە زیەیبێنێوە و ڕاش نەبیێبێوە، سیاو و ڕووش پسەو وەرێسەو لۆ پێتەی کێشیابێ. جەنازە، کابرێوی فەقیر و بێچارە بێ بە نامێو ڕەشەی کە بێخەبەر جە دنیێ مەردەبێ و هەر نەزانابێش چەنی ئامان و چەنی لوان یا نا کەی ژیوان و کەی مەردەن، تەنانەت ئیسە کە مەردەبێ نەزانێ مەردەن. دلێو خەڵکەکەینە کە وەروو مزگینە بێنێ ئاماو لڤایش بێ و بێخەبەر بێ چی موسیبەتی کە ئامابێ ملشرە.

 

بێگۆمان پاسە کە لاو وێما ماچا ئانە مرۆ تا ماوێو جایش هەنەو و مەزانۆ مەردەن و ئینا دلێو زیننانە. ڕەشەی بێچارەیچ ئەگەرچی مەردەبێ بەڵام پینەی کە دلێو خەڵکینە بێ خەڵەتیابێ و ئەجیێش زیننەن، جە حاڵێونە گردکەس زانێ کە ڕەشە مەردەن و مەبەرۆ دە دەیەقێ تەر منیاش. ئەڵبەت ڕەشە وێچش دوەقەرانیش کەوتەبێرە شکەش کەردێبێ کە مەردەن چوون یەکجارنە کاس بیەبێ و دنیاش پسەو سەروو بۆشکێوە بنیاوە کپە بیێبێ بەڵام گەرەکش نەبێ مل کەرۆ پۆنەو ددان بنیۆ پۆرە کە مەردەن، جە واقێعنە ئینە لاشوە هنوو مەردەی نەبێ بەڵکوو بە عەفوونەتوو گۆشیش زانێش. جا ئینە پەی ئادی کە جە تەپ و تۆزی مەبڕیۆ و ئاڵف و ئاو مدۆنە و ئینا وەرە ڕاو پامێزەو حەیوانینە دوور نیا، تا ئا یاگێ کە هۆشیچش مێ زووتەر پی شێوە جارێوتەر گۆشێش عەفوونەتشا کەردەبێ، ئاوەختەیچ هەر پی شێوە هیچ نەژنەوێ و گۆشێش کپێ بیێبێنێ بەڵام نەمەرەدەبێ و ئیسە کێ ماچۆ هنوو مەردەین، ئەگەریچ مەتاوۆ قسێ کەرۆ خۆ گردکەس ڕەشەی مژناسۆ، ئاد هەر بە زارۆڵەیوە زوانش گیریێ و بە سەختی قسێ کەرێ و هەر پیایێوی کەم دڤەو کەم قسە بێ جا ئیسە چی وەزعەنە کە گۆشێچش مەژنەوا قسە کەردەی و پەرسای چێدی و چەوی چ مانایێوەش هەنە ؟ جیا چینەی، ڕەشە ئاماوە ویرش کە چی جۆرە یاگانە هەر توانایو قسە کەردەیش نیەنە، جاری چانە بیەن دوێ ڕوێ پەرسەنە بیەن و ئەلفش چەنی کەسی نەترەکنان، بێگۆمان ئینە کە مەتاوۆ قسێ کەرۆ نوو مەردەیش نیا.

 

جا خۆ ئینێ ئەگەر مەتاوا هنوو مەردەیو ڕەشەی با، تاوایچ جە مەردەیشوە با. ڕەشە چینەی دڵنیابێ. ئای کە چێش هەن جە مەردەی بە ئینسانی نزیکتەر!

 

ڕەشە وەروو وێشوە فکریانە کە ئای خوایا ئەگەر مردەبۆ چێش، مشۆ چ هەڕێوە پیمۆ، دەخۆ هەر نەزاناش چەنی ئاما و چەنی لڤا، ژیوایش هەر ئانە بی کە ئاردشا پەی مەردەشۆرخانەی. دۆعاش کەردە کە خوایا من نەبوو، بەڕاسی کە وەختێوی گۆل و بەدیۆمنا . بەشەر تا ئی ڕادە حەناو مەردەینە بەهانە گیرا! خۆ ئەگەر ئاد نەبۆنە و یوتەر بۆ ڤاڤەی سەبا پاسە سەرقاڵوو هەرمانێ بۆ کە هەر هۆشش مشۆوە کە زیننەن یا مەردەن.

 

ئاننەش نەشی پەنە کە ڕەشە چی خیاڵاشە بێتاقەت بی و واتش هەر ئیسە ملوو بزانوو کێن ئانە مەردەن؟ مننا یا نا...؟

 

دلێو خەڵکەکەینە کە پسەو خڕوو ڵافاوێ وەروو مزگینە کۆ بیێبێنێوە لڤا پەی مەردەشۆرخانەکەی. داڵانێوە باریکەرە کە ئەجیێ مووشەکۆرەی کەننێنە کۆمیاوە و لڤا تا یاوا لاو مەردەشۆرخانەکەی. مەردەشۆرخانەکە بەرێوی کەوە و کۆتاش بێ کە ڕەشە پەی لڤای دلێش مشیا تا دوەلا کۆمیێوە. ڕەشە بە گلەیێوە واتش مەزانوو ئی بەرەو چێوی چی ئننە کۆتا وەش کەرا، خۆ چی دەگانە تەنیا ئاد درێژ نیا ئەحمەدوو بابا ئیبرایمی و کەریموو لالۆ ئۆلخالقیچ چادی درێژتەرێنێ، خۆ ماچا پیایێو زووی گرد درێژ و کەڵەگەتێ بیێنێ، دەی فەرماوە ئینەیچ بەرەو بوومشا، گرد هاشوهووشەو قەدیمیان. ڤاڤەی ئاماوە وێشرە و واتش ئیسە کەی وەختوو ئینەین، کەس مەزانۆ فکروو خیاڵێ چکۆوە مەینێ، زەمینوە هۆرقولتیا یا ئاسمانوە ڤارا، با بلوو بزانوو جەریان چێشا کێنئانە مەردەن؟ بەخوا ڕەنگا لالۆ ئەشرەف بۆ کە چن وەختێن گیانکەنشت کەرۆ، هەر کەس هەن با بزانوو کێن.

 

لڤا و نەما دەسگیرەو مەردەشۆرخانەکەی، دەسەنگیرەکە شل و خرابیا ئرمانێ، هەرچیش کەرد بەرە نەکریاوە. وەروو وێشوە واتش گاهەز چەودیموە ژەنتەبۆشا، گاهەزیچ هەر بەرەکە خرابیابۆ با زۆرێوتەرش کەروو وەنە ئاماو کریاوە. چننە جارێتەر زۆرش کەرد ڤەنە بەڵام بەرە نەکریاوە هەرچیچ کەرێ هیچ نەژنەوێ بزانۆ کێن چەودیم . چینەینە بێ خیاڵێو پسەو برووسکێ کەوت سەرەش و سەرەش پسەو خەرمانەو هامنی گریسیانە و واتش: ئای خوایا ! من مەردەبوو چێش؟ گاهەزیچ ئیسە خەڵک جەنازەشا بەردەبۆ و من چیە مەنەبوو جیای، با ڕەموو چەنی تەرمەکەیم بوو و گۆشم جە تەڵقینەو مامۆسای بۆ، بەڵام دیسان ئاماوە ڤیرش کە هیچ مەژنەوۆ