هەژار ئەبووبەکر
بە گشتی شیعرەکان دەقی کراوەو چڕن و توانای لێکدانەوە جۆراوجۆرەکان لە خۆ دەگرن. هەمیشە زمان و کەرەسەکانی لە نوێبوونەوەدان و بەم جۆرە خوێنەر بێزار نابێت، ئەو دەقانەن کە لە دەرەوەی زەمەن و شوێن و کەسایەتی و رووداوەکان نووسراون، بۆیە مانەوەیەکی درێژخایەن بۆ خۆیان مسۆگەر دەکەن
هەوڵێکی نوێگەریی شیعر
هەژار ئەبووبەکر
شاعیری نوێخواز 'سۆران محەمەد' پەڕتووکێکی شیعریی نوێی ئامادەی چاپە کە لە هەوڵێکی نوێدا شیعری کوردی بە جیهانبوون دەکات. لەم پەڕتووکە قەوارە ١٤٢ لاپەڕەییەدا کە ٢٠ شیعری لە خۆگرتووە بە هەر سێ زمانەکانی کوردی و عەرەبی و ئینگلیزیە، کە سەرجەم دەکاتە ٦٠ شیعر. ئەمە وێڕای ئەوەی ناساندنی شیعر و هەوڵە نوێگەرییەکانی شاعیرانی کوردە بە جیهانی مۆدێرن، لە هەمان کاتیشدا ڕۆچوونێکە بە قوڵایی شێوازە شیعرییە نوێگەرییەکان، بە تایبەتی ئەوانەی زۆر ئاشنا نەبوون بە خوێنەرانی گشتی و هەڵوەشاندنەوەیان بۆ نەکراوە. وەلێ ئەمە ئەوەش دەردەخات کە بە هیچ جۆرێك رەوتی شیعری کوردی لە سیما گشتییە جیهانییەکەدا بزر نەبووە، جگە لەوەی جێ پەنجەی دنیاو زمانی هۆنراوەکان بە هی کەس ناچن جگە لە بەهرەو مەعریفەو ئەزموونەکانی خودی شاعیر، لە هەمان کاتیشدا جوڵاندنی حەزی ئەو خوێنەرانەیە کە دەیانەوێت شتێك لە دنیای وەرگێڕان و زمانە بیانییەکان شارەزا ببن، ڕاستە ئەم جۆرە لە شیعر چونکە بۆ زۆرینەی خوێنەری سادەو گشتی نەنووسراوە رەنگە وەك پێویست ژاوەژاو و قەرەباڵغی نەخولقێنێت، بەڵام بۆ ئەوانەی هێمن و لەسەرخۆ دەڕوانن و بیر دەکەنەوە زۆر شت دەگەیەنێت و زۆر دنیاو دورگەی شیعریی نوێ کەشف دەبێت. هەمیشەش هەر وابووە، گەر بە درێژایی شیعریی جیهانی سەیری هەوڵە جیاوازەکان بکەین دەبینین کەمترین لێکۆڵینەوەیان لەسەر کراوەو هۆکەشی ئەوەیە هەموو کەسێک گەر بیانەوێت شتێك لەبارەیانەوە بنووسن ناتواننن بەو کارە هەسن گەر خۆیان شەتەك نەدابێ بە مەعریفەو ئەزموونی پێویستی شیعریی تیۆریی و پراکتیکی، لە کاتێکدا ئێمە لەو میللەتە کەمانەین کە رەنگە راست بێت بڵێین لێکۆڵینەوەو خوێندنەوەی رەخنەیی بابەتی و ئەکادیمیانەمان زۆر کەمە، ئەم کێشەیەش وەك سیمایەکی گشتی کاردانەوەو رەنگدانەوەو مۆرکی زۆربەی بوارەکانی تری ژیانی دەرەوەو ناوەوەی لەسەرە، هەر لە رامیارییەوە بیگرە تا زانستی و کۆمەڵایەتی و ئابووری و مێژوویی و زمان و دەروونزانی و فەلەکناسی و فەلسەفەو تاد....
ستیڤان مالارمێ و ئەزرا پاوەن و شیعرە دواینەکانی ڕامبۆو چەندان شاعیری تری جیهانی ئەو راستییە دەسەلمێنن کە دەکرێت بڵێین شیعر چەند رووکارێکی هەیە، بەشێکی پەیوەندی بە هەستە دەرەکییەکانمانەوە هەیە- یان دنیای دەرەوەی مرۆڤ و بەرکەوتنەکانی رۆژانەو جیهانی ماددی، بەڵام بەشەکەی تری پەیوەندی بە بەشە پەنهانەکانی ناخ و دەروون و گیانمانەوە هەیە، کە ئەمەش پەیوەندییەکی راستەوخۆی بە دنیای بەربڵاو و بێ سنووری میتافیزیکەوە هەیە و هەر شیعر خۆیشی لە راستیدا سەر بەو جیهانەیە و لێی جیا نابێتەوە.
شایستەی باسە شاعیر سۆران محەمەد وەك دەنگێکی شیعریی کەمترین پشکی خوێندنەوەکانی بەرکەوتووە، وێڕای چاپکردنی پێنج دیوانی شیعریی لە رابردوودا کە ٢ کتێبیان بە زمانی کوردی بوون: (مردن لە ئاوێنەکانا /٢٠٠٤ )و (ئەزمووونێکی جیاوازی شیعر/ ٢٠١٨) دوو بە زمانی ئینگلیزی (یەك تنۆك/٢٠٠٤)، (قەسیدەی لەقلەقە کۆچەرییەکان/٢٠١٤)، هەروەها یەک کتێبیش بە زمانی عەرەبی (قەسیدەی لەقلەقە کۆچەرییەکان/٢٠١٤).
بە گشتی شیعرەکان دەقی کراوەو چڕن و توانای لێکدانەوە جۆراوجۆرەکان لە خۆ دەگرن. هەمیشە زمان و کەرەسەکانی لە نوێبوونەوەدان و بەم جۆرە خوێنەر بێزار نابێت، ئەو دەقانەن کە لە دەرەوەی زەمەن و شوێن و کەسایەتی و رووداوەکان نووسراون، بۆیە مانەوەیەکی درێژخایەن بۆ خۆیان مسۆگەر دەکەن و هەر بە تازەیی دەمێننەوە، هێندەی کێشە جۆراوجۆرەکانی ژیان بەردەوامیان هەبێت و مرۆڤ بە دوای پرسیارە دەسەوسانکارەکانی بووندا بگەڕێت و ورد بێتەوە، بە پێچەوانەی شیعری بۆنەو حەماسەت و رۆمانسی و فێرکاریی و... هتد کە زیاتر خەمێکی تاکەکەسی لە پشت لەدایکبوونی شیعرەکانەوەن و لەگەڵ بەسەرچوونی بۆنەکاندا ئەوانیش لەبیردەچنەوە، بەڵام لە هەردوو حاڵەتەکەدا خوێنەرو گوێگر چێژی جۆراوجۆر لە دەق وەردەگرێت؛ بە پێی ئاستی تێگەشتن و پێشکەوتنی فەرهەنگیی خودی کەسەکە، لێرەوە خوێنەر دەبێتە کەسێکی کاراو رۆڵ دەبینێت لە راڤەکاندا و دەقە واڵاکان تەواو دەکات و مانایان پێ دەبەخشێت، لە پێچ و پەنای دەقە قوڵەکاندا پشوو وەردەگرێت و ڕێی گەڕانەوە بۆ خۆی دەستنیشان دەکات هەر کاتێك لە دووتوێی پێچەکانیدا هەست بە بزربوون بکات، بۆیە ئارام دەڕوانێت و زوو بڕیارێك نادات لەسەر شتێك شارەزاییەکی تەواوی لەبارەوە بەدەست نەهێنا بێت و بەم جۆرەش حەسەرەتی پەشیمانی هەڵناکێشێت.
شیعر وەک چارەسەرێکی هزریی و دەروونی لە زۆر وڵاتی پێشکەوتوودا مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت. بە حوکمی ئەو ئەفسوونە پەنهانەی هەیەتی و بەم جۆرە بەهای راستەقینەی خۆی وەدەستدێنێت، هێندەی گرنگیی و بایەخی خودی مرۆڤ لە بووندا، لە هەندێك جێی تریشدا شیعر لێکۆڵینەوە دەروونشیکارییەکان و قۆناغە جۆراوجۆرەکانی پێشکەوتنی گەلانی پێ راڤە دەکرێت، ئەو هێزە مەعنەویەی هەیە کە بەرانبەر شاڵاوی زەبەلاحی تەکنەلۆژی و مادی چەرخ وەستاوەتەوەو خودی بزر نەکردووەو بڕیاری مەرگی رانەگەیاندووە، هەرچەندە لای زۆرێك لە خوێنەران و دەزگاکانی چاپ و کتێبخانەو خەڵك و رۆشنبیرانەوە کەترین لای بەلادا دەکرێتەوە، بەڵام ئەم کتێبە هەوڵێکە بۆ گێڕانەوەی ئەو پێگەو رۆڵەی شیعر لە بووندا هەیەتی و پەیوەندی لەگەڵ سەرجەم بوراە ژیارییەکانی مرۆڤدا نوێ دەکاتەوەو خوێنەر ناچار دەکات بە دوای ئاماژەکانیدا وێڵ بێت و هەوڵی کردنەوەی کۆدەکانی بدات.