بەنگینە پیرۆت نورى
ئەوسا دەزانین ئێمە بەبێ پەروانەى عەشق چەند دڵ وێرانین، دەزانین ئێمە دەبێ لەخۆمان بگەڕێین و خۆمان بدۆزینەوە. دەزانین چەند لاپەڕەى ڕۆژانەمان بەبێ عەشق هەڵداوەتەوە، دەزانین گریانمان بۆ گریان نەبووە، گریانمان مەلى ڕاکردو نەبووە و وەک هەور نەیگرماندوە و هێشتا ئێمە بەقەد پەروانەى شیعر بە دەورى عەشقدا لەسوێى دولبەردا بەڕاستگۆى دڵمان گڕى نەگرتوە، ئەوەندەى شیعر برینى وشە، ئەوەندەى هەنگاوەکانى لاپەڕەى کتێب، رێبوارى تەریقەتى عەشق نەبووین.
تاریکى شەو و پەنجەرەى عەشق
هەر شیعرێک بۆ خۆى هێشوە ترێیەکە لەژێر کەپرى دار گەڵا مێوەکانى ئەدەب
هیچ شتێک هێندەى خوێندنەوەى کتێبێکى باش خۆشحاڵ و ئاسودەم ناکات،هیچ شتێکیش ئەوەندەى دابڕان لەخوێندنەوە نیگەرانم ناکات. هەمیشە ئەو کتێبانە لەگەڵ مندا زوو ئاشناى ڕۆحم دەبن کە بۆنى ژیانیان لێدێت و بە فکرى جیاواز و دونیابینى تازە نوسراون، بۆیە هەر کات سەردانى کتێبخانەى " ڕەهەند " لەچوارقورنە دەکەم خاوەنەکەى دەزانێت خۆراکى ڕۆحى من چیە ئەو کتێبانەم نیشان دەدات کە وەک نانى گەرمى بەیانیان بۆن و هاڵاوى چاپخانەیان لێدێت.
حەیف بۆ ئەم ڕاستییە کە لێرەدا باسى دەکەم کە بۆچى خوێنەرى شیعر کەم بۆتەوە؟ ئایا شاعیرى باش و شیعرى چاکمان نییە؟ یاخود ئەم واقیعە تاڵە بۆ ژانەرە ئەدەبییەکانى تریش هەمان شتە؟ ئایا هۆى چییە گۆرانى چاوەشێک بەناوبانگترە لە کتێب و نووسراو و شیعر و رۆمانەکانى بەختیار عەلى و دلاوەر قەرەداغى و هیوا قادر و ئازاد بەرزنجى و کەژاڵ ئیبراهیم خدر و فەریدون عەبدول بەرزنجى و کەمال مەزهەر و موکرى و قوبادى جەلیلزادە و...هتد. ئایا پێوەر بۆ پێشکەوتنى بیرى تاکى کۆمەڵ عەقڵە، یان جەستە سەرچۆپى بگرێت؟
ئایا هۆى چییە ئەوەندەى کەناڵى گۆرانى و کۆنترۆلى سەتەلایت و لاپ تۆپ بەدەستمانەوەیە و لەبەرچاوانە نیو ئەوەندە کتێب لەباوەشماندا نییە؟
ئەم واقعە لە وڵاتانى عەرەبى زۆرترنەبێت کەمتر نییە،ئەوەندەى گۆرانییەکانى نانسى و نەوال زوغبى،دەوریان هەیە،کتێب و رۆمانەکانى دکتۆرە نەوال سعداوى و تاهیر بن جلون و جوبران خلیل جوبران و محەمەد ماغوت و ئەحلام مستەغانمى مەحموود دەروێش و ...هتد... دەوریان نییە.
ئایا بەم ڕێژە ناشیرینە ئەتوانین خۆمان بەراورد بەوڵاتێکى بچووکى پێشکەوتوو بچوێنین؟
لێرە پرسیار ئەوەیە، ئایا ئێوەش وەک من دڵدارى لەگەڵ کتێبدا دەکەن و وەک من ئاشقە کتێبن؟ خاتوو کەژال ئیبراهیم خدر ئیمپراتۆر و شاژنى دونیاى شیعر، کاتێک دیارییەنایەبەکەتم بەدەست گەیشت نرخى ئەم گەوهەرەم زانى دەستم دایە خوێندنەوەى،بەو ئەنجامە گەیشتم شیعر تاڤگەى عەشقە ئەفیونى دڵ و مانا بەخشە بە ژیان ،شیعرى ناو پەڕاوى کتێبەکە هەر وشەیەک بۆ خۆى مساقڵە زێرێکە.
شیعرەکانت ئەوەندە لەعەشقدا قوڵ بۆنەتەوە عەشق لەئاست ناسکى وشەکان کرنوش دەبات،کانیاو بەساردى و فێنکى،ئەوەندەى وشەکانى ئەم شیعرانە سازگار نیە، قو بەنەرمى و جوانى،ئەوەندە میهرەبان و پاک نیە،ژیان ئەوەندەى ئەم شیعرانە عەشقى ژیان و بۆ ژیان بەمانا نیە.
جیهانبینى شیعرەکانت یوتۆپیایەکى ترە لە زەمەن و زەمەنێکى ترە لە زەمان و زمان و شیعرەکان بەزمانێکى ترە لەزمان و فریشتە ئاسا نوسراون. هەموو وەرزەکانى ساڵ تێپەڕن،تەنیا وەرزى پێنجەمى شیعرەکانى تۆ تێناپەڕێت. هەمو شتێک لەژیان لەماناى بوون کاڵ بوونەتەوە ئەوەى دەمێنێتەوە ئەم شیعرانەن وەک گەڵاى پایز هەمیشە بۆ ئەبەد زیاد دەکەن .
ئەگەر هاتى ئێوارەیەک وەرە بۆ لام
تا بەپێکێک مەستت بکەم
ئەگەر هاتى نیوەرۆیەک وەرە بۆ لام
تا لەبەر ڕۆشنایى تیشکى خۆردا
ماچت بکەم
ئەگەر هاتى بەیانیەک وەرە بۆ لام
تا شەونمى سەر روومەتەکانم
تێکەڵاوى لێوت بکەم.
ئەو شیعرە ئەوەندە جوان و پڕ لە مانایە مرۆڤ لەئاست کەژاوەکەیدا بەچۆک دادێت،منیش هەناسەى شیعرم بەشەماڵ دەسپێرم و دەڵێم:
ئەگەر خۆشم نەهاتم
ئێوارەى پڕ ئەستێرە دەنێرم
ڕووناکى مانگەشەو یا کازیوەى بەیان
یاخود تیشکى گەرمى نیوەرۆ
ڕادەسپێرم
دەزانم ئەوانیش لەئاست شیعرى تۆدا
دەکوژێنەوە
بۆیە پەرچەمى شیعرى خۆمت
بۆ دەنێرم.
شیعرەکانى ناو کتێبى "تاریکى شەو و پەنجەرەى عەشق" مانگە شەوێکى ترە بۆ ڕووناکى ژووانى ئەویندارانە لەپەنجەرەى ئەڤینەوە لەگرکانى ناخى بەلەمە سەر شێتەکەى ناو دەریا دەڕوانێت کە شەپۆلەکانى عەشق تێکى شکاندوە ولە لێوارى هیچ کەنارێک ئۆقرە ناگرێت.
کاتێک خوێنەر لاپەرەکان هەڵدەداتەوە،بەخۆى دەزانێت عەشق چەند بەژان و بەسوێییە،شیعرەکانى کەژاڵ زامى هەموو برینەکان تیمار دەکات و دەواى هیلاکى عەشقى مەجنون و لیلا ڕێگەى دورى و حەسرەتى ناخ ئاوپڕژێن دەکات.
بیرتە تاڵى قژت بۆ ناردوبووم
کردم بە دیارى پەڕینەوەى
ڕێگاى عەشق
لەسەر ڕێگاکەت،نەو نەمامى شیعرم چاندو
لەڕۆحمەوە خۆرم بۆ برد
تا هەناسەى شیعر
تریفەى گرت
لەناو خەودا چاوەڕێم کرد
نەمام،نەمام روام و
لەدوایدا بووم بە درەخت
شاعیر لەپەڕەگرافێکى تردا دەڵێ:
لەسەر بەردە نوێژى باڵات
نوێژى شیعر و، ماچت دەکەم
بۆ قیبلەى تۆ هەمیشە
گەردنم بەرزە و سەر دادەخەم
من دەزانم گەر خۆشەویستى تۆ نەبێت
ڕۆژى سەد جار گیان دەدەم.
گەڕان بەناو لاپەڕەکانى ئەم کتێبەدا،گەڕانە بەناو شیعر و هەر شیعرێک بۆ خۆى هێشوە ترێیەکە لەژێر کەپرى دار گەڵا مێوەکانى ئەدەب ، شیعرەکانى ئەم خاتونە یەکەمین نزگرەى خۆشەویستى بیرمان دەخاتەوە و هەر دێرێکیشى یەکەمین وەرزى سوتانى خۆمان بیر دێنێتەوە، یەکەمین ماچ و یەکەمین تۆران و یەکەمین گریان و دابڕان و یەکەمین نیگا و یەکەمین ژووان و یەکەمین ئاخ و هەمو یەکەمینەکانى ئەڤینداریمان بیردێنێَتەوە کە بۆ ئەبەد یەکەمینى یەکەمەکان ئەڤینە کە دوا جاریش عەشق دەبێتە یەکەمینى کۆتایى.
ئەزانى کاتێک کە شاعیر لە شیعرى "بێدەنگى شەو و باخچەى خەیاڵ " پێمان دەڵێ:
بێدەنگى شەو پڕە لە باخچەى خەیاڵ و
گوڵێکى نوستوى دەم شنەبا
بێدەنگى شەو پڕە لە هەناسەى خەم و
کوژانەوەى مۆمى تەمەنى ڕەشەبا
ئەوەى پشکۆى شەوى عەشق نەبینێ
نازانێ ناڵە و سوتانى لەکوێیە
ئەوەى تامى بەرسیلەى عەشقى نەنۆشیبێ
نازانێ درەختى باڵا و
ڕەنگى شەرمنى لە کوێیە
یاخود شاعیر لەم شیعرەدا دەڵێ:
بۆ دیار نەبوى،تۆ لەکوێ بوى
کە هاتیەوە،تکا دەکەم
نیگاى چاوم مەتۆرێنە
هەنسکى ماندوم بسڕەوە
شوشەى دڵم مەشکێنە
من ببەخشە پەنجەکانم
هەناسەکەت بەلێوەکانم
شیلەى هەنگوینى چاوەکانت
بتوێنەوە چاوەکانم.
ئەوسا دەزانین ئێمە بەبێ پەروانەى عەشق چەند دڵ وێرانین،دەزانین ئێمە دەبێ لەخۆمان بگەڕێین و خۆمان بدۆزینەوە. دەزانین چەند لاپەڕەى ڕۆژانەمان بەبێ عەشق هەڵداوەتەوە،دەزانین گریانمان بۆ گریان نەبووە، گریانمان مەلى ڕاکردو نەبووە و وەک هەور نەیگرماندوە و هێشتا ئێمە بەقەد پەروانەى شیعر بە دەورى عەشقدا لەسوێى دولبەردا بەڕاستگۆى دڵمان گڕى نەگرتوە،ئەوەندەى شیعر برینى وشە،ئەوەندەى هەنگاوەکانى لاپەڕەى کتێب،ڕێبوارى تەریقەتى عەشق نەبووین.
چەند شیعرەکانى کەژاڵ بخوێنینەوە هێندە عاشق دەبین،چەند باوەش بەنیشتمانى خەونەکانیدا بکەین هێندە وون بوونى خۆمان دەدۆزینەوە.
کتیًبە شیعرى (تاریکى شەو و پەنجەرەى عەشق) نوسینى (کەژاڵ ابراهیم خدر) 2012