شرۆڤە

لەتیف بێوار

ئەوانەی  دەسەڵات و پارەیان لەبەردەستەو فەخفەخە لێدەدەن بەسەر رەش و ڕووتەکاندا و منەتیان بەکەس نییە، چونکە بێ باكن لە ئیرادەو رقی جەماوەر و بە پارەی داهاتی گەل  ئەوەی بیانەوێ دەمکوتی دەکەن ودەیكڕن.

نەوزاد بەندیی... ڕقێکی پیرۆز

خوێندنەوەیەك بۆ شیعری "کۆمیدیای مناڵ بازاڕ"

لەتیف بێوار

***

زیکزیکەیەکم بینی ، پەنجا تەنکەر
نەفت و .. هەزاران مەترەسێ جا ، گازی دابوو بە شانیا و ئەیکرد بەو دیوا ..
بمرێ زیکزیکە ..
بڕوخێ زیکزیکە ..

کۆمیدیای مناڵ بازاڕی شاعیر نەوزاد بەندی کە سێ و چوار لاپەڕەی ئەی فۆڕە  کەچی نەوزاد خۆی سەرەتا دەنووسێت: ــ بە سێ چوار خولەک ئەم کۆمیدیایەم نوسی و ڕامکردەوە بۆ ماڵەوە ـــ هەر خۆی لەم ئاماژەیەدا تەنزێکی گورچکبڕی تێدایە بۆ هەموو ئەوانەی ئەلفێکیان بەسە، یان ئایا ئەم دەستەواژەیە  هەر فۆرمێکی دەربڕینی دیاردەی سوکایەتیکردنی دەسەڵاتی کوردییە بە مرۆڤی کورد، چونکە ئەوان تەنانەت دوو سێ خولەك بە زۆر دەزانن خەریکی کاروباری هاوڵاتییان بن و گوێیان لێبگرن.

  نەوزاد بەندیوەکو تێکۆشەرێکی بوێرو دەنگێکی بەرەنگاریی نەك بەس لەم شیعرەیدا بەڵکو لە زۆر لە شیعرەکانیدا رێبازی ریالیزمی شۆڕشگێڕانە دەگرێتەبەرو لە پێناوی ئامانجێکدا پێنووس وەگەڕدەخات، جا چ ئامانجێك لە دادپەروەریی کۆمەڵایەتی گرنگترە؟  سەرخۆهاتنەوەی مرۆڤەکان و ڕاچەنینیان بە رووی جەورو ستەمدا گرنگترە؟ ئەم ڕێبازە کەم شاعیری تری وەك وەك عەبدوڵڵا پەشێو و هەندێکی تر هەن کە بوێرانە چاوەڕوانی بەرەنجامەکانی دەکەن و ئامادەن ئەو خوێنەی بەقەد چۆلەکەیەك لە جەستەیاندایە لە پێناوی مەسەلەیەکی رەاوای مرۆڤدا بەختی بکەن، هەرچەندە ئەمڕۆ گەندەڵان کە وەکو فەخامەتی سەرۆکی پێشوو دەیگوت: دەریا بە دەمی سەگ پیس نابێت... هیچ ئەرزشێك بۆ هەست و دەنگی ناڕازی دانانێن، چونکە لەوسەرەوە دەزانن کە چیتر وشە هیچ بومەلەرزەیەك لە ناخی مرۆڤەکاندا بەرپا ناکات، لەولاشەوە دزەکانیش شەرمیان تکاوەو پێداگریشیان لە خوو دابی دزێتی کردووە، جاران دز بە شەو و لە بێئاگایی خاوەن ماڵدا دزیی دەکرد، کەچی ئێستا ئەمانە بە رۆژی رووناك و لەبەرچاوی خەڵکەوە هەموو شتێك دەدزن و سەرانە دەسەنن و کەس هیچ نابێژێت، خۆی لە خۆیدا بێدەنگیش نیشانەی ڕازی بوونە.

بەڕاستی مناڵگەلێکی عەجولین ..
ئازاکانمان ئەوانەن کە ئەگرین

ئای چەند هەژار و پەرپووتە  کەسایەتی مرۆڤی کوردیی لە کوردستانی باشوور، کە بەدەست بەکرێگیراوی ژمارە دووەوە دەچەوسێنەوە، چونکە ئەمان وەکیلی تورکیاو ئێرانن، ئەوانیش ناراستەوخۆ وان لە ژێر هەیمەنەتی ئەمەریکاو رووسیادا، ئیتر ئەی گەلی بە مەڕ بوو  تۆ سوور دەزانیت گورگ شوانتەو چەپڵەی بۆ لێدەدەیت و بۆی دەباعێنیت، بۆچی گازندە لە حاڵت دەکەیت و سواری کەشتیەکەیان بوویت و چاوەڕوانی وشکانیی نەجاتیش دەکەیت! تۆ ئەوەندە مرۆڤیت بەس ئەو رێژەیەی دەسەڵات کارەباو ئاو و موچەت دەداتێ، ئەو دەسەڵاتە لە کۆمەڵگای نێو دەوڵەتیدا هیچ دانێکی پێدا نەنراوەو وەکو مافیا تەماشایان دەکەن، کەچی وا هاتووە پۆز بەسەر تۆی بەعسشکێندا لێدەدات و تۆش چاوت زیتەی دێت، ئەمەیە خەمی شاعیری هۆشەنگ و شۆڕشگێڕی وەك نەوزاد بەندی، کاتێك خەڵك لەسەرمادا رەق دەبێتەوەو یان لە سەرەی موچەدا وەفات دەکات پێیان دەڵێت وەرن با کەرامەت و ئینسانییەتی بەهەدەرچوومان وەرگرینەوەو قبوڵی ئەم هەموو سوکایەتییە نەکەین، ئێوە وا ٣١ ساڵە بە دوکەڵ و فڕەفڕی موەلیدە توشی نەخۆشی شێرپەنجەو دەروونیی بوون مەگەر نازانن ئایدیای موەلیدە هەر بۆ  سەفرەیەکی کورتخایەن بەکاردێت، یان بۆ ئەو گوندە دوورە دەستانەی هیچ شەپۆلێکی  شارستانی رووگەی نەدۆزیونەتەوە، ئیتر چۆنە وا ئێوە ٣١ ساڵە لەگەڵ هەڵدانەوەی جۆزەدا گوزەران بەسەر دەبەن، وێڕای ئەو پارە زۆرەی دەیدەنە ئەو خاوەن موەلیدانە کە لە وڵاتانی دونیادا ئەو رێژە زۆرەی دانی پسولەی پارە بۆ کارەبای نیشتمانیش بوونی نییە، چ جای ئەوەی ئێوە دوو جار پارەی کارەبا بدەن و کارەباشتان هێشتا وەك پێویست نەبێت؟ ئەمە چ زەلیلیەکە ئێوە قبوڵی دەکەن؟

ئەوانەی دوێنێ ئەنگوستی خانمانی بەرکەوتووی کیمیاییان دەبڕیوە بۆ مستیلەکەی و گوێیان هەڵدەتلیشان بۆ گوارەکەی ئەمڕۆ حوکمتان دەکەن، ئیتر چ دۆخێکە کە قەد ئیرەیی پێ نابردرێ! ئیتر چ فیزێکم بەسەردا لێدەدەیت کە دەمڕاستەکانت نەویترین و بێ مۆڕاڵترین مەخلوقی دنیان، بەڵێ شاعیری راستگۆ ئەوەیە دان بە هەقیقەتدا بنێت گەر ئازاری دەروونی خۆشی بدات.
لە هەموو کەمتەرخەمی و کولەمەرگییەک ، ئەبوورین ..
وەک مناڵ ڕا ئەکەین بە دوای دەبەیەک نەوتا ..
ئاساییە مانگ بترازێ لە چل و هەفتە بکشێ لە هەشت و حەوتا ..
بتڵێ غاز ڕامانئەکێشێ ..
بە بینینی تەنکەر حاڵمان لێ دێ و
دوای ئەکەوین وەک دەروێشێ ..
لەسەرەی بەنزینی شەش سەد و پەنجاییدا ، چوار سەعات ئەوەستین ..
تەمەنمان لەو شتانەدا ئەڕوا و
بێ دەربەستین ..

لەم شیعرەی مامۆستای تێکۆشەر نەوزاد بەندییدا پەنجە بۆ سەر کرۆکی دەردەکان بردراوەو وەکو گوێز بۆ هەموو خوینەرانی کەم ئاست و ئاستبڵند پاك کراوە (هەرچەندە زۆربەش دەزانن و خۆیانی لێ دەبوێرن) گەر بیانەوێت دوای ڕاستی بکەون و دانی پێدا بنێن و مافی راستەقینەی هاوڵاتی بوون و مرۆڤبوون بەدەست بهێننەوە،

راستی کێشەکە ئەوەیە نەخێر مکوڕییەکە لە خۆماندایە کە قبوڵی ئەو جانەوەرانە دەکەین وەکو ڤایرۆس ناخمان هەڵبکۆڵن، ئەو قەڵەمبەدەستە ویژدان فرۆشانەش بۆ مشتێ موچە قوڕوقەپیان لێکردووەو بەڵکو بە شانازییەوە سێڵفی لەگەڵ ئەو میکرۆبانەدا دەگرن، ئیتر من چ دڵێكم بەو خوێنەرانە خۆش بێت کە چەپڵە بۆ ئەم قەڵەمبەدەستە ناخ پوچانە لێبدەن؟

کەواتە دەردەکەوێت ئەم پەتایە وەکو پارچەیەك شەوی تار ئاسمانی دڵانی داگیرکردووەو زۆربەی خەڵکی لە دەردوبەڵاکانی ئەو دۆخە نەزۆکەوە گلاندووە، هەر یەك بە جۆرێك تیایدا زیانمەند بووە هەر یەکە فێڵ لەوی تر دەکات و قۆڵی ئەوی تر بە جۆرێکی جیاواز دەبڕێت، هەر یەکە دەڵێت: ئاگرە سوورە لە من دوورە.

حەزمان لە دڵتەقاندنی یەکترییە ..
حەزمان لەنانبڕینی یەکترییە ..
تەماشای دەریایەک نەوت و ئاسمانێ غازی سروشتی ئەکەین و ..
ڕائەکەینەوە بۆ ناو چوار دیواری سارد و سڕ ..
لێی هەڵئەنیشین وەک مریشکی کڕ

مامۆستا نەوزاد پەنجە دەخاتە سەر دەردەکان و ڕێگاچارەشیان بۆ دادەنێت ، بە توندی ڕادەچەنێت و وریامان دەکاتەوە لە پێشهاتە مەترسیدارەکان، راستییەکان دەبینێت و خۆی لێ نابوێرێت ،وێنەکان وەکو خۆیان دەبینێت بێ هیچ چاوبەست و هەڵخەڵەتاندنێك، وەکو کەسێك لەسەر کێوێکی بەرزەوە تەماشای خوارەوە بکات، نەك وەك هەندێك کەس کە ئەو ژیانەیان لێ بووە بە ڕۆتین و دەقیان پێوە گرتووەو وا دەزانن مرۆڤ دەبێت هەر وا بژی ، کەچی کە قسەشیان لەگەڵ دەکەیت باسی پێشکەوتووترین داهێنراو و تەکنەلۆژی جیهانییت بۆ دەکات بەڵام تەممەڵی و گەندەڵی و بێ ورەیی ئێسکەکانیانی خورادووە، شاعیر زۆر جوان باسی چاولێکەریی و گرنگیدانمان بە رووکەش بۆ راڤە دەکات و بە زمانی حاڵ پێمان دەڵێت: گرنگی مرۆڤ ناخ و جەوهەرو بەرهەمییەتی نەك تەقلیدو چاولێکەریی و فشەو درۆ، مەگەر زۆربەمان نازانین شەقاممان هەیە ناوی پۆزە ..بە هۆی نەشتەرگەری جوانکاریشەوە هەموومان لووتمان یەک تۆزە ..ئیتر خەریکی چاولێکەرین  
بەمجۆرە..

  شاعیر لەم شیعرەدا سێ پۆلێن دەکات بۆ مرڤگەلی ژینگەکەی:

١- ئەوانەی  دەسەڵات و پارەیان لەبەردەستەو فەخفەخە لێدەدەن بەسەر رەش و ڕووتەکاندا و منەتیان بەکەس نییە، چونکە بێ باكن لە ئیرادەو رقی جەماوەر و بە پارەی داهاتی گەل  ئەوەی بیانەوێ دەمکوتی دەکەن ودەیكڕن.

٢- ئەوانەی وەکو منداڵ خۆیان مەشغوڵ دەکەن بە ماڵەبەجێنەوەو سەرسامی خۆیان دەردەبڕن بۆ  ئەو ژیانی لۆکسەریەی ئەو مافیایانە بەسەری دەبەن  کە نرخی شمەك لەسەر گیرفانی ئەوان بۆ بازاڕ دادەنرێت. (ئەمانە مەخابن زۆرینەن) ئەوانەی وان لەناو مەنزومەی گەندەڵی ئەو جانەوەرانەداو بەردێکی نەگریسی بینای ئەو کۆشکەی ستەمن و کەچی بەدەم ناڕازین و ئاخ و ئۆف هەڵدەکێشن.

٣- ئەو کەمە زۆر کەمەی کە هێشتا هەناسەی مرۆڤبوون بە سییەکانیدا هاتووچۆ دەکات و مەراق دەیانکوژێت و کەس گوێیان لێناگرێت و کەس لەگەڵیاندا هەوڵ نادات مافەکان بسێنن ، ئەمانە هیچ بەرژەوەندییەکیان نییە تا بکەوێتە مەترسیەوەو دەزانن ماف نادرێت بەڵکو دەسێنرێت، ئەمانە ئەوانەن هێشتا خۆیان نەدۆڕاندووە کە ڕێژەیەکی زۆر کەمن، چونکە بە داخەوە لە هەر قۆناغێکی بەڵاو سیناریۆکانی ئەم مافیا قەزەمانەدا بەشێك لە گەل   ئینسانییەتی داماڵرا... هەر لە گەمارۆی ئابووریەوە بیگرە تا شەڕی براکوژی و پاشان باڵ باڵێنی حزبایەتی و تەقریرلێدان و پاشان بازرگانی کۆمپانیاو لەشفرۆش و چاڵە نەوتەکان ..

بەڵام وادیارە شاعیر هەر تەنیایی دەیقۆزێتەوەو مەراق لولی دەدات و کەس گوێی لێناگرێت، کەس لەگەڵیدا ڕاناچڵەکێت بۆ داکۆکیکردن لە مرۆڤبوونیان، بۆیە لە کۆتاییدا بێهوایی یەخەی پێ دەگرێت و ناچار (م)ی میللەت بگۆڕێت بۆ (ع) و دەڵێت:
تا هەژار و ڕیسواتر بن  
زیاتر دوو گیان ئەبن و ..
بە هەلهەلە و گریانەوە ..
بە بەنج و سیزریانەوە ،
خەستەخانەی ئەهلی جمەی دێ ..
ویس چەن جوانە ئەم میللەتە ..
ئەم عیللەتە .