هاوڕێ نەهرۆ
نابێ سیمبۆلی ئاینی لە پانتایی خۆی زیاتر بایەخی پێبدرێ، ئەشێ بۆ بەرزکردنەوەی فریکوینسی پەیرەوی هەندی سروت بکرێ بەڵام پروژەی بەرهەمهێنانی سوفیگەرایی لە ئەوروپا لە سەردەمی هومانیزم و گڵوباڵیزم بوونی هەیە و ئیشی لەسەر دەکرێ، فروکەوان و کەشتی یەوان و ئەندامانی ناسا کە دەچنە سەر فەزای دەرەوە هەندێکیان بڕواو باوەڕیان بە سوفیگەرایی سیکۆلارو عەلمانی هەیە، بەڵام ئەگەر فروکە وانێک بە دیوە ئاینیەکەی سوفیگەرا بێت ئەچێ دوعاو پەڕوی موتەفەڕەک هەڵئەواسێ بە کابینەی فروکەکەدا، لەکاتێکدا فروکە وەک دەستکەوت و بەرهەم، بەرهەمی ئەزموونی دەسەڵاتی زانستەو لەسەر شەقامی کهروموگناتیسی ئاسمان بەڕێوە دەچێ، فروکە تەنیا هەڵسانەکەی هەندێ زەحمەتە، هەتا ئەچێتە سەر هێڵی کهروموگناتیسی ئاسمان کە ئاوێزانی ڕاستەڕێ وشەقامی کهروموگناتیسی ئاسمان بوو، ئیدی فروکەوانەکان بە ئاسودەیی لێ دائەنیشن، ئەم دۆخەش لە زانستی فروکەوانی پێ دەڵێن (الارتفاع الذهبي) بەواتای بەرزی زێڕین.
سوفیگەرایی لە نێوان ئاین و هومانیزمدا
هاوڕێ نەهرۆ
سوفیگەرایی دیاردەو گەمەیەکی فیزیاوییە لە تێکرای ئاینەکان بوونی هەیە. کایەێیکی فیزیاوییە لە نێوان شیخ و موریدەکان ئەنجام ئەدرێت. تیایدا شیخ کارەکتەرو سیمبۆل و نوێنەرایەتی و نمایەندگی خوداوەند وەردەگرێ. کایەی سوفیزم دوورە لە عیشقی بێ پایانی ئیلاهی و داننان بە بوونی خوداوەند، لای سوفی خوداوەند وینەیەکی مەعنەویی یە، ئەگینا سوفیەکان برواو باوەرییان بە خوداوەند نییە وەک هێزیکی نادیارو دەسەڵاتیکی باڵا، لای سوفی خوداوەند یان بە واتایەکی دی سێبەری خوداوەند، کەسایەتییەکی دیارو ئاشکرایە، دەکرێ گفتوگۆی لوژێکی و سیاسی و کومەڵایەتی لەگەڵ بکرێ. لەڕاستی دا خوداوەند پێش ئەوەی چەمکێکی غەیبی بێ، چەمکێکی یادەوەریی و فیزیاوی یە، وەک ئاشکرایە یادەوەرییش روون و شەفاف و ترانسپارینتە، لە نێو کایەی یادەوەریی دا دەسەڵات و چەمکی میتافوری و گریمانی خوداوەند دیاری دەکرێ، پێناسەی خوداوەند، دەسەڵاتی دەستەجەمعی و بەکۆمەڵە، لەڕاستی دا لوژیک و کۆدی ماتماتیکی و کارەبایی و فیزیاویی هەیە.
ئێمە لەبەرانبەر یادەوەریی تاک داین، مێژووی یادەوەریی تاک روڵ ئەگێڕێ لە چونیەتی هاتنە نێو بازنەی دەسەڵاتەوە، دەسەڵاتی گەردوون و یونفیرسە، دەسەڵاتی سروشت، دەسەڵاتی یادەوەریی مردووەکان و زیندووەکان. لە شوێنیکی دیکە باسی یادەوەریی سروشت و گەردوونمان کردووە لەگەڵ بوونی یادوەریی مردووەکان لە ئەتمۆسفیر دا.
هەر یادەوەرییەک لە جیهان کۆدی ماتماتیکی و فیزیاویی هەیە، رۆماننووسی ئەمریکی دان براون لە رۆمانی کۆدی دافینشی دانی بەم ڕاستییە داناوە، ئەگەر ترس و نیگەرانی هەبێ لە دەسەڵاتی ماتریاڵی و میتافوری خوداوەند، ترس و نیگەرانی یە لە دەسەڵاتی بەکۆمەڵ، دەسەڵاتی بە کۆمەڵ لێپێچینەوە دەکا لە دەسەڵات و یادەوەری تاک، دەسەڵاتی بە کۆمەڵ بە واتایەکی دی نەستی کۆیە، ئەگەر بشێ نەستی کۆ وێنا بکەین ئەوە وەکو ئەمیبا وایە، شێوەو قەوارەیەکی هەڕەمەکی (عشوائی) یی هەیە، تەنانەت لە دەزگای کومپیوتەریش دا (ذاکرة عشوائیة) بوونی هەیە.
سەبارەت بە دونیای سوفی، بۆچی لە کوردستان تەکیەو خانەقاو مەڵبەندو ناوەندی سوفیگەرایی بوونی هەیە بە زۆری، چونکە ئەم دیاردەیە لە قازانجی وڵاتانی داگیرکەری کوردستان و وڵاتانی ئیمپریالیزمی جیهانی بە ئەوروپی و ئەمریکی و چینییەوە.
ئەم وڵاتانە لە قازانج و بەرژەوەندیان دایە، یادەوەریی رۆڵەکانی گەلی کورد لە نێو قوڕو لیتەی غەیبی و بان رئالیسم و دونیای میتافیزیکی نوقم ببێ. ئەوان بۆ دژایەتی ئێمە سوود لە دەستکەوتەکانی زانست وەردەگرن کەچی یادەوەرییەکانی میللەتی ئێمە لێڵ دەکەن بە سیمبۆلی غەیبی و بان سروشت. ئەوروپییەکان جارێ مناڵەکانیان لە نێو بێشکەیە فێری تەلەپاتی و کونتاکتی روحی و یادەوەریی و دونیای پاراسایکۆلۆژی ئەکەن، ئەوان بە رووکەش دان بە پەرتووکە ئاینیەکان دا ئەنێن. لەنەرویج ئەندامانی کۆمەڵگاکەیان فێر کردووە کە بڵێن ئەگنوستیزمین بە واتای نازانین بە واتایەکی دی ئاگامان لە ئالیەت و میکانیزمی بەڕیوەچوونی کۆمەڵگاو گەردوون نییە، کوردەواری گوتەنی (نازانم ڕەحەتی گیانم) .
لێرەدا بەدڵنیاییەوە دەڵێم ئەو گیانە با کلور بێ و کرم بیخوا ئەگەر لە خزمەتی پێگەیاندنی یادەوەریی میللەتەکەی نەبێ.
سوفیگەرای ئاینی لە قازانجی نییە پارتی سیکۆلار بوونی هەبێ لەبەر ئەوەی پارتی سیکۆلار، یادەوەریی میللەت دەگەشێنێتەوەو بە کەرەستەو ئامرازی زانستی.
لە رۆژگاری ئەمرۆدا، ئەو باوکە مرد کە بێگانەکان بڵێن میللەتی کورد دواکەوتووەو ناتوانی خۆی بەڕیوە بەرێ، ئەمرۆ بزوتنەوەی شوڕشگیڕی لە هەر چوار پارچەکە لەوپەری قوربانی دان و بەئاگایی و وشیارییە، بەرێکخستنی وزەو توانای خۆیان، وڵاتە زلهێزەکانیان ناچار کردووە بە شێوەیەک لە شێوەکان هاوکارییان بکەن، وەک کوردەواری دەڵی، شکست ساحیبی نییە بەڵام سەرکەوتن و سەرفرازی خاوەنی زۆرە. بەڵی ئەمرۆ میللەتی کورد لە کەناری سەرفرازی دایە، بە هەموو تەوژم و ئاراستەکانییەوە، لەچەپەوە بۆ ڕاست، لە ئایدیالیستەوە بۆ ماتریالیست. ئەمرۆ گەلی ئێمە لەسەر پرنسیپی ( الوحدة والتنوع) ئیش دەکا بە واتای یەکیتی و هەمەڕەنگی.
کاتێ یادەوەریی میللەتی کورد گەشەی سەندو گەشاییەوە کە سوفیگەرای ئاینی گوازرایەوە بۆ نێو بازنەی یاساکانی پەیرەوی ناوخۆ کە بێگومان لە دوا ئاراستە لە خزمەتی پروگرامی لایەنی نزیک و دوورەکانیان دایە. ئەگەر ئاوەڕێک لە پروگرامی پارتە سیکۆلارەکانی کوردستان بدەینەوە لەسەر ئاستی کوردستانی باشور یان لەسەر مەودای کوردستانی گەورە دەبینین تیایاندا خەونە لە مێژینەکانی گەلی ستەمدیدەی کوردو کوردستان خۆی تیا حەشار داوە.
پارتە سیکۆلارەکانی کوردستان لەڕاستی دا پروژەی بەرهەمهێنانی سوفی و دەرویشە بە مانا پوزەتیڤەکەی، هەر چەند لێرە چەمکی کویلەی پاسیڤ رەت دەکەینەوە، لەگەڵ دیالۆگ و خویندنەوەو پرسیارو وەڵام و کونج و کاف داین، لەگەڵ پێگەیاندنی یادەوەری تاکی هوشیارو سەرفراز داین، لەگەڵ رۆشنکردنەوەو رووناککردنەوەی زانستیانەی نەستی تاک و کۆی کۆمەڵگاکەمان داین. بەڵی ئێمە لەگەڵ ئالیەت و میکانیزمی سوفیگەریین بە دیوە زانستیەکەی کە لە خزمەتی پروژەی پێشکەوتنی کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی وسیاسی و ئابوری میللەتەکەمان، ئەگەر پارتە سیکۆلارەکان و بیری پێشکەوتن و مارکسی نەبوایە، تا ئێستاش مەڵبەند و ناوەندو مەکۆی سوفیگەرایی بە دیوە ئاینیەکەی لە کوردستان دا برەوی هەبوو. لەکوردستانی ئەمرۆدا هەندێ ناوەندی شیخایەتی و سوفیگەرایی هەیە لە خزمەتی پروژەی دەوڵەتی کوردستان نیین وەک شیخەکانی هیران و قەرداغ و هەندی ناوەندی یەزیدی.
لەڕاستی دا هەندێ ناوەند و کەس و لایەن و جوڵانەوە هەن کە دەسەڵاتیان وەرگرت، نانەکە دەبەن بۆ نێو خزم و خێش و خێڵەکانیان، بە واتایەکی دی لە قازانج و بەرژەوەندی خۆیان دا دەسەڵاتەکە بە کار دەهێنن، لێرەدا مەبەستم دەسەڵاتی فیزیاوی و فریکوینسی یە، دەسەڵاتی کهروموگناتیسی یە، دەسەڵاتی کارەبایی یە، دەسەڵات و بەهرەمەندبوونی ڕاستەوخۆو ناڕاستەوخۆ یە.
بەڵێ ئێمە وەک کۆمەڵگایەکی بایلۆجی یین، دەبێ شەپۆلەکانی کهروموگناتیسی گەردوون دەستەمۆ کەین بیخەینە خزمەتی پروژەکانی میللەتەکەمان تا وەکو جەماوەر بە ئاسودەیی بژێ، پێویستە هەر ئەندامێکی کۆمەڵگای کوردستان شارەزای کایەو گەمەی یادەوەریی بێ، بەشێوەیەکی دی کە چۆن یادەوەریی تاک پێدەگەیەنین و ببێت بە بەشێکی زیندوو لە یادەوەریی بە کۆمەڵ و دەسەڵاتی شۆڕشگێڕی کوردستانی، یادەوەریی کورد دەبێ درک بەهێزو توانای خۆی بکا.
نابێ سیمبۆلی ئاینی لە پانتایی خۆی زیاتر بایەخی پێبدرێ، ئەشێ بۆ بەرزکردنەوەی فریکوینسی پەیرەوی هەندی سروت بکرێ بەڵام پروژەی بەرهەمهێنانی سوفیگەرایی لە ئەوروپا لە سەردەمی هومانیزم و گڵوباڵیزم بوونی هەیە و ئیشی لەسەر دەکرێ، فروکەوان و کەشتی یەوان و ئەندامانی ناسا کە دەچنە سەر فەزای دەرەوە هەندێکیان بڕواو باوەڕیان بە سوفیگەرایی سیکۆلارو عەلمانی هەیە، بەڵام ئەگەر فروکە وانێک بە دیوە ئاینیەکەی سوفیگەرا بێت ئەچێ دوعاو پەڕوی موتەفەڕەک هەڵئەواسێ بە کابینەی فروکەکەدا، لەکاتێکدا فروکە وەک دەستکەوت و بەرهەم، بەرهەمی ئەزموونی دەسەڵاتی زانستەو لەسەر شەقامی کهروموگناتیسی ئاسمان بەڕێوە دەچێ، فروکە تەنیا هەڵسانەکەی هەندێ زەحمەتە، هەتا ئەچێتە سەر هێڵی کهروموگناتیسی ئاسمان کە ئاوێزانی ڕاستەڕێ وشەقامی کهروموگناتیسی ئاسمان بوو، ئیدی فروکەوانەکان بە ئاسودەیی لێ دائەنیشن، ئەم دۆخەش لە زانستی فروکەوانی پێ دەڵێن (الارتفاع الذهبي) بەواتای بەرزی زێڕین.
لێرەدا ئالیەت و میکانیزمی سوفیزم بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی ئاگاهی و بەدەستهێنانی پلەی بەرزی فریکوینسی یە، کە فریکوینسی بەرزبووەوە ئیدی ئەو یادەوەریی یە دەبێتە بەشێک لە یادەوەریی گشتی و نەستی کۆ، دواتر ئەم یادەوەریی یە بەپێ لۆژیکی هەڕەمەکی (Random) زانیاری وەردەگرێ و ئەنێرێ خاوەنەکەی توانای (بصیرة) بینینی ناوەکی یی هەیە، ئیدی بەم شێوەیەش دوور دەکەوێتەوە لە غەیبیات ودەستەلەملانی دەسەڵاتی زانیاری و زانست دەبێ.