ئازاد کەریمی
ئایینی میترایی بڕوای بە "دەونادون" واتە تناسخ هەیە،واتە ڕۆح هەتا حەوت جاران دەکرێتە جەستەی گیانلەبەرەکانەوە هەتا دەگاتە مرۆڤ و مرۆڤ ئەگەر لە ژیانیدا پاک و ڕاست قسە بکات و پاک وڕاست بیر بکاتەوە و پاک و ڕاست هەڵسوکەوت بکات دوای مردن ڕۆحەکەی دەچێتە جەستەی مرۆڤێکی بەرجەستە و گەورە.
کاکەییەکان کێن؟ (٥)
ئازاد کەریمی
هەندێ کەس وا بیردەکەنەوە زەردەشت گۆڕانکاری لە ئایینی میتراییدا کردوە و، لە جیاتی سپینتە و ئەنگەرە ئەم دوو چەمکەی هێناوەتە گۆڕێ: ئەهرێمەنە لە جیاتی ئەنگەرە وئەهورامەزدا لە جیاتی سپینتە. هەڵبەت وانیە زەردەشت پیەغەمەرێکی میتراییە و بە نازناوەکەیدا دەردەکەوێ.
زەردەشت بە واتای شەوقی تاوسی زێڕین دێ. ئەمەش تەعبیرێکی سیمبۆلیک و عارفانە لە "کاک ڕم" یان یەکەم تیشکی "شید" یان خەرمانەی خۆری لای شەوەکی و بەرەبەیان بوو. لە ڕاستیدا کاک ڕم مزگێنێ هاتنی ڕۆژ و خۆر و ڕووناکی دەدات و پیەغەمەری ڕۆشناییە، پەیک و قاسدی هاتنی خۆرەتاوی گیانبەخشە. ازناوی زەردەشت سپی توخمان بە واتای "لە نەژادی سپەنتە و پاکی و ڕۆشنایی" یە. با ئاسان بکرێتەوە زەردەشت پیەغەمەروقاسد ومزگێنی بەخشی نور و ڕۆشناییە و پەیخامەکەی لە میترا ئیزەدی تیشک و ڕووناکایی خۆر وەرگرتوە و دەیگەیێنێتە مرۆڤایەتی بۆ ئەوەی دادپەروەری و بڕیاروپەیمان و خۆشەویستی و ڕاستی و ژن ومێردایەتی و ئەوین لە جیهاندا بچەسپێنێ. زەردەشت هیچ کات خۆی لە ئیزەد میترا بە گەورەتر نەزانیوە و بە پیچەوانەی ئەوەی دەڵێن ئایینی زەردەشتی دژی میتراییسم بووە شتی وا لەگۆڕێدا نیە. میترا لە نهۆمی حەوتەمی ئاسماندا نشینگەی هەیە. ئەمانە هەمووی باس و گوتاری عارفانە و سۆفیانە واتە گێنۆتیکە و لە هەزاران ساڵ پێش ئێستاوە سۆفیگەری لە ناو کورددا باو بووە و پەیوەندی بە ئیسلام و مەولانا خالید نەقشبەندی و غەوسی گەیلانی و سەفیعەلیشاوە نیە، بەڵکوو ئەوان بە سوڵتان سەهاک (نوێکەرەوە لە ئایینی یارسان و کاکەیی میتراییدا)، شێخ ئەدی (نوێکەرەوە لە ئایینی ئێزدی میتراییدا)، عیسامەسیح ، یەحیا (پیەغەمەری ئایینی مەندایی میترایی) و داود شای ئیسراییل و زەردەشت ، گێومەرد گرشا (خدر)، شای چەرخسوار (ئیلیا،ئیلی)، مانی و مەزدەکەوە هەموویان بە ڕێچکەی سۆفیگەری میترایی و زوروانیدا ڕۆشتوون. ڕاستە ئەو کەسانەی کە ناویان هات هەریەکە و سەر بە ئایینێکی جیاواز لە یەکترن بەڵام بە ڕێچکەی گێنۆتیک و عارفانە سەر بە مەدرەسەی سۆفیگەری میترای نەبەز، ئیزەدی پارێزەری تیشکەکانی خۆر و خواوەندی پەیمان و دۆستی و ڕاستی و شۆڕەسواری و پاڵەوانیەتی و ئەوین و هاوسەرگیری و دادپەروەری یە وا مەنزڵەکەی لە خۆردایە و هێماکەشی ژمارەی ٧و سروشەکانی لە ڕێگەی تاوسی زێڕینەوە دەگەیێنێتە جیهان و سروشەکانی هەمووی بە چەشنی تیشکی نوورن و مژدەی ڕوناکی و دادپەروەری و سەرکەوتنی خێر بە سەر شەڕ و نەهامەتی دا دەدەن بە مرۆڤەکان.تاوس یان یەکەم تاوس کە لە ئەدەبیاتی عارفانەی قەدیمی کوردیدا بە (ئیکە تاوس) ناسراوە هەمان "مەهرو" یان باڵندەی تاوسە کە دەرکەوتە (تجسد و تجسم) مادی و دنیایی میترایە کە بە ئەمشاسپەند یان جیلوەی خودا مەشهوورە.
ئایینی میترایی بڕوای بە "دەونادون" واتە تناسخ هەیە،واتە ڕۆح هەتا حەوت جاران دەکرێتە جەستەی گیانلەبەرەکانەوە هەتا دەگاتە مرۆڤ و مرۆڤ ئەگەر لە ژیانیدا پاک و ڕاست قسە بکات و پاک وڕاست بیر بکاتەوە و پاک و ڕاست هەڵسوکەوت بکات دوای مردن ڕۆحەکەی دەچێتە جەستەی مرۆڤێکی بەرجەستە و گەورە و پلەیەک لە سەرچاوەی نوور و ڕۆشنایی، واتە ئەهورامەزدا یان زوروانی بێکۆتایی نزیک دەبێتەوە و تا دەگاتەوە بە خودی زوروان و لەودا نوقم دەبێ. ئەگەر وا نەبێ و ناخی خۆی ڕادەستی پیسی و شەرپەزەیی و چڵپەیی (چەپەڵ بوون) بکات دوای مردن ڕۆحی دەکرێتە جەستەی بوونەوەران و ئاژەڵانەوە. لە ئاڤێستادا باسی قیامەت و پردی چینواد وڕۆژی دادوەری ڕۆح دەکرێت و ئەمەش دەونادون ڕەت دەکاتەوە. هەڵبەت ئەوە سەلمێندراوە بێجگە لە گاتا واتە کۆنترین بەشی ئاڤێستا کە سورودەکانی پیەغەمەر زەردەشتە، تەواوی ئاڤێستا لە درێژایی مێژووی چەندسەت ساڵەی پاش ڕووخانی شاهەنشاهی ماد لەسەدەی شەشەمی پێش زایین هەتا سەردەمی نەوشیروان شای ساسانی لە سەدەی شەشەمی زایینی دا نووسراوە و لە ژێرکاردانەوەی ئایینەکانی مووسا و یەحیا و عیسادا بووە بۆیە سەربەخۆیی ڕۆح و ڕۆژی قیامەت ودادوەری هاتوەتە ئەدەبیاتی زەردەشتییەوە. بەڵام خودی زەردەشت بڕوای بە دەونادەون بووە و نازناوی پەیک و پیەغەمەری میترای پێبەخشراوە. لە بەر ئەوەی بەردی بناغەی ئایینی میترایی بڕوامەندبوون بە دەونادەونە.هەروەک گوترا ئایینی میترا ئایینی" پاڵو"یان"پاڵە"کانە.پاڵو بە واتای بەربەرەکانێ نێوان میترا و سۆڵ یان سۆر، شۆر (خواوەندی خۆر) دێت. کاتێ میترا و سۆر پێکەوە ململانێ دەکەن و سۆر یان سۆڵ دەبەزێت میترا تیشکەکانی خۆرواتە (شید) لە خواوەندی سۆردەستێنێت.ئەم زۆرانە چارەنووسسازە لە دەریای "خات ئین پی" یان "هۆروکەرد" دەکرێ. هۆروکەرد خانووی ئیزەد سۆر یان سۆڵە وا لە ڕۆژهەڵاتدایە و پیرۆزایەتی ئەم دەریا بە هۆی ئەوەیە سەرچاوەی ژیان یان ئاوی ژیانە وئەهورامەزدا لە ئاوی ئەم دەریا ئاودێری" داری ژیانی" کرد داری ژیان سەرچاوەی هەموو ڕووەکەکان و گیاوگژ و سەوزەڵانی و شینایی یەکانی جیهانە ولە باخی ئادان لە ڕۆژهەڵاتدایە. خوێی ئاوی دەریای هۆروکەرد جەوهەری ژیانی ناخ و ڕۆحی ڕووەکەکان و پاکی و وەفادارییە وخواوەند سۆڵ یان سۆر دوای ئەوەی لە ململانێی لەگەڵ خواوەند میترا پشتی لە زەوی درا سوێندی بە "خوێ" خوارد هەتاهەتایە وەفادار بێ بە میترا.سۆڵ سواری چەرخ، ڕادە یان گەردان (گەردوون) دەبێ وبەرەو خۆردەڕوات. سۆڵ هەتاهەتایە لە خزمەتی میترادایە و میترا سواری گەردوونەکەی خۆی دەکات ولە سەردان و سەیران و هات وچۆکانی میترادا گەردونەوانیەتی. هێمای سۆڵ خاچی شکاوە و لە بنی زۆربەی ئەو کاسە وجام و قەدەحانەدا کە لە ژێر زەویدا دۆزراونەتەوە و هی سەردەمانی کۆنن بەتایبەت هی سەردەمی سۆمێریەکان کە بە ئوروکی بەناوبانگ بوون نەخشێندراوە لە بەر ئەوەی سۆڵ جامی خواردنەکەی لە دەریای هۆروکەرددا هەڵژەند و لەو ئاوە سۆڵ و سوێرەی خواردەوە و بڕیاری دا وەفادار بێ بە میترا. سۆفییە میتراییەکان لە حەوت توێژدا خۆیان دەگرتەوە: ١. خۆنیا یان مۆغی وتارخوێن (هێمای قاڵاو)٢. شوویپەڕ (ڕۆحانی یان پیاوی مەعنەوی)٣.مەردجەنگ (مۆغی شۆڕەسوار)٤. شێر٥. پەڕشە (مۆغی پەڕشە بەدەست بەواتای پارێزکار لە پیسی وگوژەڵی) ٦.زەڕتوش پەڕ (سۆرئوشوان)٧ . پیر (پدەر) یان باوکی مەعنەوی
لایەنگرانی میترا بڕوایان بە کۆتایی زەمان بوو کە لەوکاتەدا ئاگرێکی گەورە زەوی دەگرێتە بەر بەڵام لایەنگرانی میترا لەو ئاگرە پارێزراون و بەشەریەت ڕزگار دەبێ. میترا لە کۆتاییدا سواری گەردوونەی ئاگرینی خواوەند سۆڵ بوو بەرەو ئاسمان ڕۆییشت تاکوو لە کاتی دوایی هاتنی زەمان بگەڕێتەوە بۆ ئەم جیهانە. میترا "ڕەستیار" یان ڕزگارکەری مرۆڤایەتییە لە ئەنگەرەی هەتاهەتایی و ناپاکی و چەپەڵی و تاریکی.میترا لە ئایینی مووسادا ڕەنگدانەوەی هەیە و کەسایەتی "ئیلیا" یان ئیلیاس وا سواری گەردوونەی ئاگردەبێ و بەرەو ئاسمان دەڕوات و دواتر خۆی نیشانی عیسا دەدات و کەسایەتییەکی نەمرە لە چیروانۆکی میتراوە وەرگیراوە.هەروەک "خدر"یان گێومەرد هەمان ئۆستورەی "گائوڕەوان" واتە گای پیرۆزی میترا کە قوربانی دەکرێ و لە چیروانۆکی گێومەرددا گای گێومەردە و دوای کوژرانی دەبێ بە هۆکاری شین بوونی هەموو گیاوگژەکان و ڕووەکەکان و ڕۆحی گای پیرۆز پڕە لە نەمری و زانایی.
