عادڵ قادری تیستێك!
رەئوف کانەبی
پاش ئەوەی لە تەلەفزیۆنی (نەورۆز)ی پێشڕەفتدا چەند رۆژێك پێش ئێستا بەرنامەیەک تەرخان کرا بوو بۆ نووسیار (عادل قادری) و تیایدا چەند تەوەرەیەکی گرنگ خرانە بەر باس و خواست و تیشک خستنە سەر، من وەك بینەرێك و موتابەعەکارێکی کاری ئەدەبی و هونەریی توشی شۆك بووم کاتێك چەند راو بۆچوونێی (عادل قادری)م گوێ لێبوو، ئەو پرسیارەم لا دروست بوو کە ئایا دەبێت ئەو رایانە لە ئاستانەی بڵند بوون بە کێوی خود و نێرگزیەتدا نەگوترابن؟ وەك نووسیارێکی لاو رەفزکردنەوەی هەموو شتێك بێت جگە لە کاری خود و خودبینین؟ رەنگە هۆی ئەمەش بێت زۆر باسی چوار ژمارەی بڵاوکراوەکەی خۆی دەکرد. ئێدی ویژدانم ڕێی نەدام بێ دەنگ بم و پێم باش بوو وەك کاردانەوەیەك هەندێك لەو رایانە لەگەڵ خوێنەرانی بەڕیزدا بەشداری پێ بکەم، هەرچەندە وام تێبینی کرد سەرپەرشتیارانی پەخشی تەلەفزێۆنەکەش هەستیان بە ناتەواوی و نا ئینسافی ئەو رایانە کردو هەر لەبەر ئەمەش بوو درێژەی چاوپێکەوتنەکەیان پەخش نەکردو پێش کۆتایی هاتن بڕییان.
پێش ئەوەی ئەو رایانە وتویژ بکەم با لە دوا وتاری نووسەرەوە دەست پی بکەین تا بزانین خۆی چ ئیزافەیەکی خستووەتە سەر وێژەو فەرهەنگ و کەلتوری کوری.
لە گوتاری (خوێنەری پرسیارساز لە پلەی نووسەردا) وتەیەکی کۆنی دووبارەی خستووەتە بەر باس کە زۆربەمان دەیزانین و ئەویش دووانەیی نووسەرو خوێنەرەو لە زۆر جێیاندا ئاماژەی پێدراوە، چ لە لایەن نووسیارانی بیانییەوە یان هی کوردی.
وێڕای ئەمەش با باز بەسەر هەندێك لەو هەڵە زامەنەوانی و ڕێزمانیانەدا نەنێین کە ئەو لە هەمان نووسیندا تووشی هاتووە:
- بەکارهێنانی زۆر زاراوەی بیانی؛ وەك فارسی لەو نووسینەدا تێبینی دەکرێت.
ئەمەش هەندێك لە هەڵەکانە:
١- لە هەناوی گوتاری کوردیی (٥ جار بەکاری هێناوە) کە لە ڕاستیدا بەم جۆرە دەبێت (کوردی) نەك کوردیی.
٢ ـ دەرکەوتەیەکی بێ رەچەڵەك و مێژووی هەبێت.. لە راستیدا لە بری مێژووی دەبێت بنووسرایە (مێژوویی)
٣ - کە ئەویش ئەوەیە کە خوێنەر بەکارهێنانی ئەو هەموو (کە)یە لەو گوتارەدا لاوازی داڕشتنی نووسەر دەردەخات و ئەمەش نموونەیەکیان بوو.
٤- کە لەم دەقەی کە توڕ دراوەتەوە ناوییەوە. دەبوو بینووسیایە (ناویەوە)
٥ ـ دەشێتیش خوێنەر، راستیەکەی: دەشێت خوێنەریش.
تێبینی: سەرچاوەکانی ئەم باسەی کاکی نووسەر هەر فارسین، لە کاتێکدا وەك دەزانین وەرگێڕان بۆ سەر فارسی هێند بە سانسۆری ناقۆڵادا تێدەپەڕێت و لەگەڵ ئەمەشدا وەرگێڕانی فارس ئەمانەتی دەقە ئەسڵیەکە رەچاو ناکەن، بۆیە جێی متمانەی زانستی نین.
ئێستا با بێینە سەر هەندێك لەو را شازانەی لە کەناڵی نەورۆز تیڤیدا خستنیە روو و جێی لێدوان و رەفزکردنەوەن، بەڵام وەك رایەکی تاکە کەسی بەسوودە لەو ڕووەی کاردانەوەو وتوێژ بهێنێتە ئاراوە.
١- لەو چاوپێکەوتنەدا ئەو هەر بە دێڕێك رەفزی ئەو هەموو کارە بەربڵاوەی وەرگێڕانی کوردی دەکات و دەڵێت وەرگێڕانی ئێستا هەر زمانی کوردی تێك دەدەن، ئەمە لە کاتێکدایە لە زمانەکانی ئەڵمانی و فەرەنسی وسویدی و ئیسپانی و ئینگلیزی و... زۆربەی زمانە زیندووەکانی دنیاوە ئێستا کاری وەرگێڕانی هەموو بوارەکانی کۆمەڵایەتی و فەلسەفی و وێژەیی و مێژوویی و رامیاری و... دەکرێت بۆ سەر زمانی کوردی، رەنگە کاری وا هەبێت ساڵی پێچوو بێت تا وەرگێرانەکە تەواو بوو بێت کەچی کاکی نووسەر بە یەك رستە هەمووی رەفز دەکاتەوە.
٢- سەبارەت وەرگێرانی کاری کوردی بۆ سەر زمانەکانی تر، وێرای ئەوەی بەڵێ ئەمەش بوونی هەیە بەڵام بە ڕێژەیەکی کەمتر، ئەمەش هۆکارەکەی ئەوە نییە کاك عادل قادری ئاماژەی پێ دەکات بەوەی هیچ بەرهەمێکی کوردی باشمان نەبێت تا کاری وەرگێڕانی بۆ بکرێت، تەنانەت ئەگەر لە سەدا پانزەش بێت بۆ نموونە ئەوا هەر بوونی هەیە، لە حاڵێکدا گەر ئاگاداری ستانداری بەرهەمە جیهانیەکان بین و بەراوردیان بکەین بەوانەی لای خۆمان هەرگیز ئەو قسەی کاک عادل ناکەین.
٣- ئەو دەڵێت رەوتێکی بچوك هەیە لە ناو مەیدانی نووسین و ئەدەب و هونەری کوردیدا کە ستایڵی واقیعی جادوویی و سوریالیزم پەیڕەو دەکەن، بەڵام ئەمانیش زەربی سفر دەکاتەوە چونکە موخاتەبەی جەماوەر ناکەن و خوێنەری سادە لێیان تێناگات، بێ ئەوەی واقیع و کاردانەوەی سەرهەڵدانی ئەم قوتابخانانەی لە شوێنگای خۆیاندا خستبێتە بەر باس و لێکۆڵینەوە.
